rzeczownik, rodzaj żeński
(1.1) poznań. narożnik budynku, kąt w pomieszczeniu
(1.2) poznań. młodzieżowa grupa koleżeńska (często łobuzerska lub złodziejska) z tej samej dzielnicy bądź ulicy;
(1.3) poznań. sport. rzut rożny w piłce nożnej
Eka – w gwarze poznańskiej miejska grupa koleżeńska pochodząca z jednej dzielnicy lub okolicy; także powiązana terytorialnie grupa złodziejska.
Nazwa pochodzi od poznańskiej grupy bikiniarzy, którzy wspólnie spędzali razem wiele czasu na rogach (niem. Ecke) ulicy. Grupa taka poruszała się maszerując szeregiem, jeden za drugim, krok w krok, w kolejności od najniższego (prowokatora awantur) do herszta. Pomiędzy członkami różnych grup dochodziło do bójek. Wzorowali się na popkulturze Zachodu, co było zwalczane przez rządzących komunistów; słuchali i tańczyli rock and rolla; nosili fryzury á la Presley i niebieskie zamszowe buty nawiązujące do jednej z pierwszych rockandrollowych piosenek Blue Suede Shoes. Podczas Poznańskiego Czerwca w 1956 roku wzięli czynny udział w walkach zbrojnych pod hasłami wolnościowymi.
Wiktionary oraz Wikipedia
pierwiastek, którego istnienie i właściwości zostały przewidziane na podstawie prawa okresowości i budowy układu okresowego, nieznany w momencie publikowania układu okresowego w 1869 r. przez Mendelejewa
rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy
(1.1) chem. pierwiastek przewidziany przez Mendelejewa
SJP.pl
Wiktionary
gal; dawna nazwa stosowana dla pierwiastka przewidzianego przez teorię, przed jego rzeczywistym odkryciem
Gal (Ga, łac. gallium) – pierwiastek chemiczny z bloku p układu okresowego, o liczbie atomowej 31. Jest twardym i kruchym metalem o kolorze srebrzystobiałym. Ma przełam muszlowy podobny do szkła. Topi się w temperaturze 29,76 °C, trzymany w dłoni zamienia się w ciecz.
SJP.pl
Wikipedia
rzeczownik, rodzaj żeński, nazwa własna
(1.1) geogr. wieś na Łotwie, siedziba gminy Ekawa
(1.2) geogr. rzeka na Łotwie, dopływ Lelupy
Ekawa (łot. Iecava, niem. hist. Eckau) – miasto w novadsie Bauska, na Łotwie. Położone 45 km na południe od Rygi. W 2019 roku miasto liczyło 5660 mieszkańców. Przez miasto przebiegają droga magistralna A7 i trasa europejska E67 oraz przepływa rzeka Ekawa.
Wiktionary oraz Wikipedia
Elektryczna Kolej Dojazdowa
SJP.pl
Ekdyzon (ekdyson, ekdysteroi, hormon linienia) – organiczny związek chemiczny z grupy steroidów, hormon steroidowy, produkowany przez larwy i poczwarki stawonogów (zooekdyson) oraz syntetyzowany przez wiele roślin (fitoekdyson).
Wikipedia
steroidowy hormon larw i poczwarek stawonogów, syntetyzowany także przez rośliny
Ekdyzon (ekdyson, ekdysteroi, hormon linienia) – organiczny związek chemiczny z grupy steroidów, hormon steroidowy, produkowany przez larwy i poczwarki stawonogów (zooekdyson) oraz syntetyzowany przez wiele roślin (fitoekdyson).
SJP.pl
Wikipedia
minerał z gromady krzemianów
SJP.pl
Ekechejria, ekecheiria (gr. Ἐκεχειρία) – dosłownie „wyciągnięcie ręki”, w znaczeniu „święty pokój”, „pokój boży”. Tradycja pokoju podczas Igrzysk Olimpijskich. Pierwsze starożytne igrzyska olimpijskie odbyły się w 776 roku p.n.e., jednak jak głosi legenda w 820 p.n.e. wyrocznia w Delfach nakazała Likurgowi, królowi Sparty, „restaurację” igrzysk w Olimpii. Termin restauracja znany jest z przekazu, a świadczy on o tym, że i przed 820 rokiem p.n.e. odbywały się zawody, lecz z nieznanych przyczyn zostały przerwane. Taką tezę potwierdzają badania archeologiczne prowadzone w olimpijskim sanktuarium. Wówczas miał na brązowym dysku zostać spisany traktat, którego sygnatariuszami byli:
Wikipedia
rzeczownik, rodzaj żeński
(1.1) gw-pl|Górny Śląsk. ekierka
Wiktionary
notacja ekfonetyczna - notacja występująca w V-XV w. w rękopisach syryjskich, żydowskich, bizantyjskich, armeńskich i łacińskich, określająca wyłącznie akcenty, intonację i znaki przestankowe recytowanych śpiewnie tekstów liturgicznych
SJP.pl
→ ekfraza
SJP.pl
utwór poetycki poświęcony opisowi dzieła plastycznego
Ekfraza (gr. έκφρασις – dokładny opis) – artystyczny (zwykle szczegółowy) opis dzieła sztuki w literaturze pięknej (zarówno poezji, prozie jak i w dramacie). Może stanowić całość lub część utworu.
Początkowo była tylko figurą retoryczną. Później zyskała także znaczenie genologiczne – zaczęła funkcjonować jako gatunek literacki.
SJP.pl
Wikipedia
elektrokardiogram; ekg.
skrótowiec
(1.1) med. elektrokardiogram
Elektrokardiografia (EKG) – zabieg diagnostyczny wykorzystywany w medycynie przede wszystkim w celu rozpoznawania chorób serca.
Pomijając EKG wykonywane w czasie operacji na sercu, jest to metoda pośrednia polegająca na rejestracji elektrycznej czynności mięśnia sercowego z powierzchni klatki piersiowej w postaci różnicy potencjałów (napięć) pomiędzy dwiema elektrodami, co graficznie odczytujemy w formie krzywej elektrokardiograficznej, na specjalnym papierze milimetrowym bądź na ekranie monitora.
SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia
skrót od: elektrokardiogram; EKG
SJP.pl
wykrzyknik naśladujący odgłos kasłania, chrząkania itp.; eche, hm
SJP.pl
nazwisko
Węgielnica, ekier – przyrząd używany w geodezji i w murarstwie; służy do wytyczania kątów prostych, pełnych i półpełnych, czasem też połowy kąta prostego. Nazwa pochodzi od węgła, czyli narożnika budynku.
SJP.pl
Wikipedia
rzeczownik, rodzaj żeński
(1.1) zdrobn. od: ekierka
Wiktionary
rzeczownik, rodzaj żeński
(1.1) przyrząd kreślarski o kształcie trójkąta prostokątnego
Ekierka (fr.), trójkąt rysunkowy – prosty przyrząd kreślarski o kształcie trójkąta prostokątnego. Używana do kreślenia prostych prostopadłych i równoległych (do tego celu potrzebne są dwie ekierki). Niestosowana w profesjonalnym kreślarstwie jako za mało precyzyjny przyrząd.
Wiktionary oraz Wikipedia
nazwisko
SJP.pl
Wikipedia
większa grupa ludzi zebrana w celu wykonania konkretnego zadania; drużyna
rzeczownik, rodzaj żeński
(1.1) zespół ludzi mający określone zadanie do wykonania
SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia
rzeczownik, rodzaj żeński
(1.1) urb. nauka o osiedlach ludzkich;
Ekistyka – nauka o osiedlach ludzkich, obejmująca planowanie na poziomie regionalnym, miejskim i gminnym, jak również projektowanie budowli mieszkalnych w taki sposób, aby osiągnąć harmonię pomiędzy mieszkańcami osiedla a ich środowiskiem fizycznym i społeczno-kulturowym.Ekistyka jest nauką transdysyplinarną: obejmuje nie tylko planowanie architektoniczne i urbanistykę, ale także geografię człowieka oraz psychologię społeczną, m.in. badanie interakcji zachodzących w obrębie współzamieszkujących osiedle grup społecznych oraz interakcji między różnymi grupami, jak również wieloaspektowe badanie relacji pomiędzy osiedlem a jego otoczeniem, jak również wpływu formy osiedla na kształtowanie tych relacji.
Wiktionary oraz Wikipedia
przestarzałe: gra słów, zestawienie słów jednakowo brzmiących, ale o różnym znaczeniu, dwuznacznik, kalambur; ekwiwok
rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy
(1.1) przest. gra słów oparta na zestawieniu dwóch jednakowo brzmiących wyrazów o różnych znaczeniach
SJP.pl
Wiktionary
najcięższa postać zatrucia ciążowego; rzucawka porodowa
rzeczownik, rodzaj żeński
(1.1) med. najcięższa postać zatrucia ciążowego
Rzucawka (eclampsia) – wystąpienie drgawek toniczno-klonicznych, a także utraty przytomności, u ciężarnej, rodzącej lub położnicy, u której wcześniej zdiagnozowano stan przedrzucawkowy. Wynika z nadciśnienia tętniczego.
Może wystąpić:
SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia
w filozofii: połączenie różnych koncepcji filozoficznych, idei pochodzących z różnych źródeł; synkretyzm
SJP.pl
→ eklektyk
SJP.pl
przysłówek
(1.1) w sposób eklektyczny, łącząc w jedną całość niejednorodne elementy
Wiktionary
SJP.pl
w sztuce, literaturze, filozofii lub badaniach naukowych: tworzący połączenie niespójne, łączący rzeczy (pomysły, poglądy, pojęcia itp.) niepasujące do siebie
przymiotnik
(1.1) będący zlepkiem kilku (często niespójnych) stylów, pojęć, poglądów
(1.2) taki, który odnosi się do eklektyzmu, stylu w historii sztuki
SJP.pl
Wiktionary
zwolennik eklektyzmu; człowiek łączący niejednorodne elementy pochodzące z różnych stylów lub doktryn w jedną całość
SJP.pl
łączenie w jedną całość różnych elementów systemów, np. idei, doktryn
rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy
(1.1) tworzenie całości z różnych elementów
Eklektyzm – łączenie w całość zróżnicowanych elementów, teorii, pojęć, które zostały zapożyczone z różnych stylów, doktryn, epok.
W sztuce to twórczość kompilacyjna, łącząca różne elementy i treści z różnych stylów, epok i kierunków artystycznych, nieprowadząca do nowej syntezy, nieoryginalna. W architekturze eklektyzm jest jednym z odłamów historyzmu (zob. eklektyzm w architekturze).
SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia
1. zamek błyskawiczny; suwak;
2. ciastko przekładane kremem; eklerka
rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy
(1.1) kulin. zob. eklerka.
(1.2) książk. zamek błyskawiczny
SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia
zdrobnienie od: ekler
SJP.pl
Wikipedia
rodzaj ciastka; ekler
rzeczownik, rodzaj żeński
(1.1) cuk. podłużne ciastko z parzonego ciasta, po przecięciu na dwie części napełniane bitą śmietaną lub kremem, zwykle polewane czekoladą;
SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia
symboliczne imię autora "Księgi Koheleta", jednej z ksiąg "Starego Testamentu", a także inna nazwa tej księgi; Eklezjastes; Eklezjasta; Kaznodzieja; kaznodzieja Salomonowy; Kohelet
SJP.pl
jedna z ksiąg Biblii; Eklezjastyk; Księga Syracha
SJP.pl
1. w terminologii chrześcijańskiej - odpowiednik kościoła
2. w starożytnych Atenach - zgromadzenie ludowe, w którym zasiadali wszyscy mężczyźni po ukończeniu 20 lat życia
rzeczownik, rodzaj żeński
(1.1) hist. zgromadzenie pełnoprawnych obywateli starożytnych Aten, którzy ukończyli 20 lat, najwyższy organ władzy decydujący o polityce zagranicznej i wewnętrznej polis;
(1.2) kośc. zgromadzenie wiernych, odpowiednik Kościoła w terminologii chrześcijańskiej
Eklezja (gr. ἐκκλησία ekklēsía „zgromadzenie”) – Zgromadzenie Ludowe, zgromadzenie obywateli w demokracji ateńskiej w V i IV wieku p.n.e. Eklezja jako reprezentacja ogółu była najwyższą władzą w państwie, decydującą o polityce zagranicznej, sprawach wojskowych i niektórych sądowych.
SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia
rzeczownik, rodzaj żeński
(1.1) odprzym. cecha tego, co jest eklezjalne; cecha tych, którzy są eklezjalni
Wiktionary
kościelny, wspólnotowy
przymiotnik relacyjny
(1.1) teol. związany z określonym kościołem (instytucją)
(1.2) teol. praw. związany z regułami określonego kościoła (instytucji)
SJP.pl
Wiktionary
w Kościele Wschodnim: kapłan zarządzający kościołem, urzędowo czuwający nad ogólnym porządkiem
SJP.pl
1. członek ateńskiej eklezji - zgromadzenia wszystkich pełnoprawnych obywateli, będącego najwyższym organem władzy państwowej;
2. podniośle: duchowny, kapłan, kaznodzieja
rzeczownik, rodzaj męskoosobowy
(1.1) sługa kościoła, kaznodzieja, duszpasterz
SJP.pl
Wiktionary
przenośnie: mędrzec przemawiający na zgromadzeniu
rzeczownik, rodzaj męskoosobowy, nazwa własna
(1.1) bibl. liter. starożytny żydowski pisarz, autor Księgi Koheleta;
(1.2) bibl. liter. Księga Koheleta
Kohelet (albo Ekklesiastes, Eklezjastes) – autor Księgi Koheleta – jednej z ksiąg dydaktycznych (mądrościowych) Starego Testamentu. Nie jest to właściwie własne imię autora, lecz nazwa funkcji mędrca „przemawiającego na zebraniu”. Język grecki zwał tę funkcję Ekklesiastesem i taką nazwę otrzymała Księga Koheleta w Septuagincie i Wulgacie.
SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia
rzadko: związany z Kościołem, gminą chrześcijańską albo eklezjastą - duchownym; kościelny, kapłański
przymiotnik
(1.1) kośc. dotyczący kościoła
(1.2) kośc. dotyczący eklezjasty
SJP.pl
Wiktionary
jedna z ksiąg Biblii; Eklesiastyk; Księga Syracha
Mądrość Syracha [Syr], Eklezjastyka [Ekli] – jedna z ksiąg dydaktycznych (mądrościowych), zaliczanych przez Kościół katolicki i prawosławny do ksiąg deuterokanonicznych Starego Testamentu. Jest to jedna z nielicznych ksiąg Starego Testamentu, w której pojawia się imię autora: Jezus, syn Syracha.
SJP.pl
Wikipedia
pogląd uznający Kościół za najwyższą wartość, stawiający Kościół w centrum zainteresowań
SJP.pl
przymiotnik relacyjny
(1.1) taki, którego przyczyną jest kościół (jako wspólnota), religia i religijność
Wiktionary
teolog zajmujący się nauką o Kościele
SJP.pl
rzeczownik, rodzaj żeński
(1.1) teol. teologiczna nauka o Kościele jako wspólnocie ludzi wierzących, teologia Kościoła;
Eklezjologia (gr. ekklesia – Kościół, logos – słowo, nauka) – nauka o Kościele, nazywana także teologią Kościoła. Twórcą tego terminu jest Angelus Silesius. W ujęciu naukowym oznacza naukę o genezie, istocie, cechach, strukturach, zadaniach i celach Kościoła.
Wiktionary oraz Wikipedia
przymiotnik
(1.1) teol. sprzyjający wzrostowi Kościoła jako wspólnoty
Wiktionary
przyrząd do pomiaru kąta nachylenia powierzchni w terenie względem poziomu; pochyłomierz, spadkomierz, klinometr, pochylnik
SJP.pl
w astronomii: zaćmienie (Słońca lub Księżyca)
rzeczownik, rodzaj żeński
(1.1) astr. zaćmienie
SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia
przymiotnik
(1.1) przym. od: ekliptyka
SJP.pl
Wiktionary
wielkie koło na sferze niebieskiej, wzdłuż którego obserwuje się pozorny roczny ruch Słońca
rzeczownik, rodzaj żeński
(1.1) astr. koło na sferze niebieskiej, wyznaczone przez pozorną, obserwowaną z Ziemi drogę Słońca na niebie;
Ekliptyka (z gr. έκλειψις 'zaćmienie') – okrąg wielki na sferze niebieskiej, po którym w ciągu roku pozornie porusza się Słońce obserwowane z Ziemi.
Płaszczyzna ekliptyki zawiera w sobie orbitę Ziemi. Orbity wszystkich planet Układu Słonecznego leżą blisko tej płaszczyzny. Wzdłuż ekliptyki usytuowane są konstelacje zodiakalne. Nachylenie płaszczyzny równika niebieskiego względem ekliptyki powoli zmienia się w czasie i aktualnie wynosi 23°26′14″, co jest następstwem nachylenia osi Ziemi. Kąt ten po raz pierwszy wyznaczono w Chinach około 1100 roku p.n.e. Dokonano tego na podstawie obserwacji długości cienia rzucanego przez gnomon. Nachylenie płaszczyzny orbity Księżyca względem ekliptyki wynosi ~5°.
SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia
utwór poetycki sławiący życie wiejskie; sielanka, idylla, bukolika
rzeczownik, rodzaj żeński
(1.1) liter. pogodny krótki liryk idealizujący życie na wsi;
(1.2) liter. niewielki zbiór szeregu urywków z różnych autorów
(1.3) hist. praw. greckie opracowanie justyniańskiego zbioru prawa rzymskiego
Sielanka (bukolika, idylla, ekloga, skotopaska, pasterka) – gatunek literacki, utwór poetycki, przedstawiający w sposób wyidealizowany uroki życia wiejskiego.
SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia
skała metamorficzna złożona głównie z piroksenu i granatu
rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy
(1.1) miner. rodzaj skały metamorficznej;
Eklogit – skała metamorficzna powstała w wyniku metamorfizmu regionalnego w zakresie facji eklogitowej.
Składa się głównie z piroksenów (omfacyt) i granatów (pirop). Podrzędnie mogą występować: karyntyn, glaukofan, bronzyt, dysten, zoizyt, fengit, biotyt, oligoklaz, skaleń potasowy, kwarc, węglany, rutyl, ilmenit, tytanit, apatyt, cyrkon, piryt.
SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia
1. skrótowo: ekologiczny, wyraz określający różnego rodzaju wyroby przemysłowe, oznaczający, że są one bezpieczne dla środowiska naturalnego (np. produkty eko); bio;
2. skrótowo: ekonomiczny, wyraz określający różnego rodzaju wyroby przemysłowe, oznaczający, że zużywają one niewiele energii elektrycznej, benzyny itp. (np. wersja eko)
Eko (jap.) – w japońskim buddyzmie ofiarowanie zasług recytowane po śpiewach jednej lub kilku sutr albo dharani. Eko dosłownie oznacza "zwrot w kierunku" i jest ofiarowaniem zasług zyskanych poprzez samadhi śpiewu sutr i dharani wszystkim buddom, bodhisattwom, patriarchom oraz innym czującym istotom.
SJP.pl
Wikipedia
osoba działająca na rzecz ochrony środowiska
SJP.pl
specjalista w dziedzinie ekoarcheologii
SJP.pl
1. biznes związany z produkcją i sprzedażą produktów ekologicznych;
2. biznes związany z wykonywaniem różnych usług przy szczególnej dbałości o środowisko naturalne
SJP.pl
mechanizm w baterii wodociągowej ograniczający strumień wody
SJP.pl
świadome niszczenie środowiska naturalnego
Ekobójstwo (ang. ecocide, od połączenia wyrazu ecology i sufiksu -cide oznaczającego zabójstwo) – termin służący na określeniu ciężkich zbrodni przeciw ekosystemom i środowisku naturalnemu rozpatrywanych na poziomie międzynarodowym. Sformułowanie zostało użyte publicznie po raz pierwszy na Konferencji sztokholmskiej ONZ w 1972 roku, przez szwedzkiego premiera Olofa Palme.
SJP.pl
Wikipedia
ekoświr;
1. nadmierne koncentrowanie się na ochronie środowiska naturalnego; ekomaniactwo, ekomania;
2. osoba nadmiernie koncentrująca się na ochronie środowiska naturalnego; ekomaniak
SJP.pl
dom przyjazny dla środowiska naturalnego
SJP.pl
dotacja na inwestycje związane z ochroną środowiska
SJP.pl
potocznie: prowadzenie samochodu w sposób zużywający mniej paliwa i ograniczający wydzielanie szkodliwych spalin; ekojazda, ecodriving, ekodriving, ecodrajwing
SJP.pl
→ ekodrajwing; ecodrivingowy, ecodrajwingowy, ekodrivingowy
SJP.pl
[czytaj: ekodrajwing] potocznie: prowadzenie samochodu w sposób zużywający mniej paliwa i ograniczający wydzielanie szkodliwych spalin; ekojazda, ecodriving, ecodrajwing, ekodrajwing
SJP.pl
→ ekodriving [czytaj: ekodrajwingowy]; ecodrivingowy, ecodrajwingowy, ekodrajwingowy
SJP.pl
energia elektryczna ze źródeł naturalnych; ekoprąd, zielona energia
SJP.pl
faktura w postaci elektronicznej, uchodząca za bardziej ekologiczną; e-faktura, faktura elektroniczna
SJP.pl
SJP.pl
SJP.pl
Ekofeminizm – Ekofeminizm to nurt w odrębie feminizmu i ekologizmu politycznego. Teoretycy ekofeministyczni czerpią z konceptu płci, aby analizować relacje między ludźmi a światem przyrody. Termin ten został ukuty przez francuską pisarkę Françoise d'Eaubonne w jej książce Le Féminisme ou la Mort. Teoria ekofeministyczna zakłada feministyczną perspektywę zielonej polityki, która nawołuje do egalitarnego, opartego na współpracy społeczeństwa, w którym nie ma jednej dominującej grupy. Obecnie istnieje kilka nurtów ekofeminizmu, z różnorodnymi podejściami i analizami, w tym liberalny ekofeminizm, duchowy/kulturowy ekofeminizm i społeczny/socjalistyczny ekofeminizm (lub materialistyczny ekofeminizm). Interpretacje ekofeminizmu i sposoby jego zastosowania w myśli społecznej obejmują sztukę ekofeministyczną, sprawiedliwość społeczną i filozofię polityczną, duchowość, współczesny feminizm i poezję.
Wikipedia
rodzaj materiału izolacyjnego i dźwiękochłonnego
SJP.pl
dziedzina, w której zaczyna się wypracowywać inne, bardziej przyjazne naturze i życiu światopoglądy, postawy mające ocalić niszczoną, zatruwaną przyrodę
Ekofilozofia, Ekozofia, Filozofia ekologiczna – zbiór niejednorodnych nurtów i stanowisk filozoficznych łączących perspektywę ekologiczną i filozoficzną.
Szczególnie wyraźne różnice oddzielają ujęcia scjentystyczne, będące filozoficzną nadbudową (czy pogłębieniem) nauk o środowisku, i niescjentystyczne, rozwijane odrębnie w ramach filozofii.
SJP.pl
Wikipedia
SJP.pl
dział ekologii organizmów zajmujący się fizjologicznym przystosowaniem osobników, populacji i biocenoz do środowiska; ekologia fizjologiczna
SJP.pl
SJP.pl
instalacja napowietrzająca używana w celu oczyszczania akwenów
SJP.pl
fundusz przeznaczony na ochronę środowiska naturalnego
EkoFundusz – fundacja powołana w 1992 przez Ministra Finansów w celu wspierania przedsięwzięć w ochronie środowiska środkami pochodzącymi z części zagranicznego długu Polski. Dotychczas decyzję o ekokonwersji polskiego długu podjęły Stany Zjednoczone, Francja, Szwajcaria, Włochy, Szwecja i Norwegia. W 2010 Polska wpłaciła ostatnią ratę, a fundusz przestał istnieć, ponieważ działał do wyczerpania środków. Od założenia w 1992 do 2007 prezesem fundacji był prof. Maciej Nowicki. Do sierpnia 2011 trwał proces jego likwidacji.
SJP.pl
Wikipedia
ekologiczne paliwo w kształcie granulek, ograniczające emisję szkodliwych substancji
rzeczownik, rodzaj męski
(1.1) paliwo stałe produkowane z dobrej jakości węgla kamiennego lub brunatnego przeznaczone do produkcji energii cieplnej w kotłach grzewczych
Ekogroszek – nazwa handlowa określająca paliwo stałe produkowane z węgla kamiennego lub brunatnego przeznaczone do produkcji energii cieplnej w kotłach retortowych.
Wytwarzany jest z wysokokalorycznego (≥24 MJ/kg) węgla o niskiej zawartości siarki (≤1%), małej zawartości wody i substancji niepalnych (≤12%) oraz niskiej spiekalności (RI < 10). Dzięki temu podczas spalania wytwarzane ilości tlenków siarki są niższe niż w przypadku innych węgli, a po jego spaleniu pozostaje stosunkowo mało popiołu.
SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia
potocznie: haracz dla ekologów w zamian za zaprzestanie protestów
SJP.pl
kobieta przywiązująca zbyt dużą wagę do ochrony środowiska
SJP.pl
osoba przywiązująca zbyt dużą wagę do ochrony środowiska
SJP.pl
1. przesadne skupianie się na ochronie środowiska;
2. koncepcja zakładająca, że wszystkie elementy środowiska naturalnego są równoprawne i tworzą nierozerwalną całość
SJP.pl
zwolennik partnerskiego współdziałania ludzi ze zwierzętami i roślinami dla wspólnego dobra
SJP.pl
partnerskie współdziałanie ludzi ze zwierzętami i roślinami dla wspólnego dobra
SJP.pl
rzeczownik, rodzaj żeński
(1.1) nauka o wzajemnych oddziaływaniach między roślinnością a cyklem hydrologicznym;
Ekohydrologia – nauka na pograniczu działu hydrologii i ekologii zajmująca się badaniem wzajemnych oddziaływań między organizmami (biocenozą) a cyklem hydrologicznym. Procesy te zachodzą w planetarnej warstwie przyziemnej. Ekohydrologia zajmuje się także badaniem zależności pomiędzy procesami biologicznmi i hydrologicznymi, które można wykorzystywać dla poprawy jakości wody oraz projektowaniem zmian w gospodarce wodnej danego regionu, mających poprawić stan środowiska naturalnego.
Wiktionary oraz Wikipedia
potocznie: prowadzenie samochodu w sposób zużywający mniej paliwa i ograniczający wydzielanie szkodliwych spalin; ecodriving, ekodriving, ecodrajwing, ekodrajwing
SJP.pl
katastrofa ekologiczna
SJP.pl
osoba prowadząca samochód przy mniejszym zużyciu paliwa
SJP.pl
klęska ekologiczna, zniszczenie naturalnego środowiska człowieka wskutek jego działalności gospodarczej i technicznej
SJP.pl
klimat właściwy określonemu środowisku, kształtujący się pod wpływem zespołów żywych organizmów danego terenu; bioklimat
SJP.pl
przymiotnik od: ekoklimat, np. warunki ekoklimatyczne; biokoklimatyczny
SJP.pl
cecha zależna od środowiska, różnicująca organizmy tego samego gatunku, np. barwa lub długość sierści
Ekoklina – stopniowa zmiana danej cechy gatunku wzdłuż gradientu (przejścia tonalnego) zmienności warunków środowiska, zwanego klinem. Zmieniają się ekotypy w zależności od warunków ekologicznych. Pojęcie ekokliny dotyczy także zjawisk opisywanych przez regułę Allena, Bergmanna oraz Glogera.
SJP.pl
Wikipedia
przekształcenie długu publicznego państwa w inwestycje o charakterze ekologicznym
Ekokonwersja – odpisanie od zagregowanego zadłużenia danego państwa wydatków przeznaczonych na inwestycje w ochronę środowiska.
W niektórych przypadkach podejmowano takie działania, aby zachęcić do powrotu kapitał, który opuścił dane państwo z przyczyn politycznych lub ekonomicznych (tzw. ucieczka kapitału). Przykładowo, ktoś kto wyeksportował kapitał z kraju rozwijającego się, może nabyć – zwykle po obniżonej cenie – istniejący dług zagraniczny tego kraju i skonwertować go na walutę krajową w banku centralnym. Środki te można wykorzystać następnie do zakupu akcji lub innych aktywów dających prawo własności w tym kraju (zamiana długu na udziały kapitałowe). W przypadku ekokonwersji kupującym jest organizacja zajmująca się ochroną środowiska.
SJP.pl
Wikipedia
kosmetyk wyprodukowany z substancji naturalnych lub nieszkodliwych dla środowiska naturalnego; biokosmetyk
SJP.pl
skrót od: ekologia, ekologiczny (czytany jako cały, odmienny wyraz)
SJP.pl
lek wytwarzany wyłącznie ze składników uzyskanych z substancji naturalnych
SJP.pl
specjalista w dziedzinie ekologii; ekologista
rzeczownik, rodzaj męskoosobowy
(1.1) biol. specjalista zajmujący się ekologią
(1.2) pot. działacz społeczny, aktywista na rzecz ekologii; ekologista
Ekologia (gr. οἶκος (oíkos) ‘dom’ + λόγος (logos) ‘słowo, nauka’) – nauka o strukturze i funkcjonowaniu przyrody, zajmująca się badaniem oddziaływań pomiędzy organizmami a ich środowiskiem oraz wzajemnie między tymi organizmami (czyli strukturą ekosystemów).
SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia
nauka zajmująca się badaniem zależności między organizmami żywymi a środowiskiem żywym i nieożywionym
rzeczownik, rodzaj żeński
(1.1) biol. nauka o strukturze i funkcjonowaniu przyrody;
(1.2) ruch społeczny propagujący ochronę środowiska naturalnego, odbudowę krajobrazu naturalnego zniszczonego przez człowieka oraz styl życia w zgodzie z naturą
Ekologia (gr. οἶκος (oíkos) ‘dom’ + λόγος (logos) ‘słowo, nauka’) – nauka o strukturze i funkcjonowaniu przyrody, zajmująca się badaniem oddziaływań pomiędzy organizmami a ich środowiskiem oraz wzajemnie między tymi organizmami (czyli strukturą ekosystemów).
SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia
przysłówek sposobu
(1.1) w sposób ekologiczny, szanując środowisko naturalne
Wiktionary
stopień wyższy od przysłówka: ekologicznie
SJP.pl
1. ogół cech dotyczących związku warunków zewnętrznych, środowiska z życiem roślin i zwierząt;
2. cecha przedmiotów, które nie niszczą środowiska, nie zakłócają jego równowagi, są zgodne z wymaganiami ekologii;
3. cecha żywności, która została wyprodukowana ze składników naturalnych
rzeczownik, rodzaj żeński
(1.1) odprzym. cecha tego, co jest ekologiczne; cecha tych, którzy są ekologiczni
SJP.pl
Wiktionary
1. taki, który dotyczy związku warunków zewnętrznych, środowiska z życiem roślin i zwierząt, np. warunki ekologiczne;
2. taki, który nie niszczy środowiska, nie zakłóca jego równowagi, jest zgodny z wymaganiami ekologii, np. ekologiczny samochód;
3. taki, który ma na celu ochronę środowiska, np. działalność ekologiczna, ruch ekologiczny;
4. taki, który został wyprodukowany ze składników naturalnych, np. żywność ekologiczna
przymiotnik
(1.1) biol. związany z ekologią – nauką o strukturze i funkcjonowaniu przyrody
(1.2) pot. związany z ochroną środowiska
(1.3) pot. sprzyjający ochronie środowiska
SJP.pl
Wiktionary
osoba zajmująca się ochroną środowiska; ekolog
SJP.pl
SJP.pl
SJP.pl
czynienie czegoś ekologicznym - przyjaznym środowisku
SJP.pl
1. ideologia głosząca prymat działań na rzecz ochrony środowiska naturalnego i podkreślająca związki człowieka z przyrodą;
2. ogół działań wynikających z tej ideologii
rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy
(1.1) socjol. ruch społeczny propagujący ochronę środowiska, odbudowę zniszczonego przez człowieka krajobrazu naturalnego oraz styl życia zgodny z naturą
(1.2) psych. pogląd zakładający możliwość wpływu środowiska społecznego na cechy psychiczne i zachowania człowieka
SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia
→ ekolog
SJP.pl
nadmierne koncentrowanie się na ochronie środowiska naturalnego; ekomaniactwo, ekobzik, ekoświr
SJP.pl
nadmierne koncentrowanie się na ochronie środowiska naturalnego; ekomania, ekobzik, ekoświr
SJP.pl
osoba nadmiernie koncentrująca się na ochronie środowiska naturalnego; ekoświr, ekobzik
SJP.pl
automat do odbioru pustych puszek i plastikowych butelek w zamian za kupony do wykorzystania w sklepie; śmieciomat
SJP.pl
środowiskowo: migracja spowodowana pogorszeniem się środowiska naturalnego; ekouchodźstwo
SJP.pl
ekonom.; skrót od:
1. ekonomia;
2. ekonomiczny
SJP.pl
rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy
(1.1) farm. przeciwgrzybiczy lek, pochodna imidazolu
Wiktionary
w dawnych majątkach ziemskich: nadzorca gospodarstwa i pracy robotników w polu
rzeczownik, rodzaj męskoosobowy
(1.1) hist. w dawnych majątkach ziemskich: nadzorca prac rolnych;
Ekonom (z gr. oikonómos – zarządzający domem) – tytuł różnych zarządców zajmujących się gospodarowaniem mieniem (aktywami) powierzonym przez właściciela. Historycznie miał on następujące znaczenia:
SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia
ekon.; skrót od:
1. ekonomia;
2. ekonomiczny
SJP.pl
nauka zajmująca się ustalaniem ilościowych prawidłowości w życiu gospodarczym za pomocą metod statystycznych i matematycznych
Ekonometria – nauka pomocnicza w ramach ekonomii, wykorzystująca narzędzia matematyki, statystyki oraz informatyki do badania ilościowych związków zachodzących między zjawiskami i zmiennymi ekonomicznymi. Jest zbiorem metod opracowanych najczęściej poza ekonomią, ale wykorzystywanych na jej polu.
SJP.pl
Wikipedia
SJP.pl
przymiotnik relacyjny
(1.1) ekon. związany z ekonometrią, dotyczący ekonometrii
Wiktionary
ekonomista specjalizujący się w ilościowych badaniach zjawisk gospodarczych
SJP.pl
1. nauka badająca sposoby podejmowania decyzji o zastosowaniu rzadkich zasobów oraz skutków tych decyzji w procesie produkcyjnym, podziale i wymianie;
2. umiejętność oszczędnego, racjonalnego gospodarowania czymś
rzeczownik, rodzaj żeński
(1.1) nauk. nauka o produkcji, podziale, wymianie i konsumpcji dóbr;
SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia
przysłówek sposobu
(1.1) ekon. odnosząc się do ekonomii, ekonomiki
(1.2) podn. bez większego nakładu środków i wysiłku
Wiktionary
stopień wyższy od przysłówka: ekonomicznie
SJP.pl
stopień wyższy od przymiotnika: ekonomiczny
SJP.pl
rzeczownik, rodzaj żeński
(1.1) odprzym. cecha tego, co jest ekonomiczne; cecha tych, którzy są ekonomiczni
SJP.pl
Wiktionary
1. związany z gospodarką, odnoszący się do ekonomii lub ekonomiki;
2. oszczędnie wykorzystujący dostępne zasoby, możliwości; oszczędny, tani
przymiotnik relacyjny
(1.1) związany z ekonomią lub ekonomiką
(1.2) odnoszący się do gospodarki
przymiotnik jakościowy
(2.1) oszczędny w środkach, niewymagający wielkiego nakładu sił
SJP.pl
Wiktionary
dobra królewskie
SJP.pl
1. gałąź ekonomii badająca zjawiska występujące w określonym dziale gospodarki, w jakimś rodzaju przedsiębiorstw;
2. dawniej, potocznie: gospodarka, gospodarstwo
rzeczownik, rodzaj męskoosobowy
(1.1) daw. specjalista w dziedzinie ekonomii
rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy
(2.1) pot. szkoła o profilu ekonomicznym
SJP.pl
Wiktionary
1. gałąź ekonomii badająca zjawiska występujące w określonym dziale gospodarki, w jakimś rodzaju przedsiębiorstw;
2. dawniej, potocznie: gospodarka, gospodarstwo
Ekonomika (łac. oeconomicus, gr. oikonomikós) – nauka stosowana o działalności gospodarczej, dotyczącą warunków i możliwości jej prowadzenia oraz prawidłowościach występujących w podejmowanych decyzjach.
SJP.pl
Wikipedia
rzeczownik, rodzaj męskoosobowy
(1.1) ekon. specjalista w dziedzinie ekonomii
(1.2) hist. polit. członek odłamu rosyjskiej socjaldemokracji z przełomu XIX i XX wieku
Ekonomista – osoba zajmująca się ekonomią, termin ma dwa znaczenia.
W węższym sensie ekonomista to osoba (możliwie ekspert) zajmująca się ściśle pojętą ekonomią teoretyczną, zazwyczaj makroekonomią, często przy tym także narzędziami prognostycznymi, takimi jak ekonometria czy ekonomia matematyczna, a nawet finansami czy teorią wyboru publicznego. Do tej kategorii zalicza się nielicznych naukowców i analityków; kryteria uznania za „prawdziwego” ekonomistę są rozmyte.
Wiktionary oraz Wikipedia
rzeczownik, rodzaj żeński
(1.1) specjalistka w dziedzinie ekonomii
Ekonomista – osoba zajmująca się ekonomią, termin ma dwa znaczenia.
W węższym sensie ekonomista to osoba (możliwie ekspert) zajmująca się ściśle pojętą ekonomią teoretyczną, zazwyczaj makroekonomią, często przy tym także narzędziami prognostycznymi, takimi jak ekonometria czy ekonomia matematyczna, a nawet finansami czy teorią wyboru publicznego. Do tej kategorii zalicza się nielicznych naukowców i analityków; kryteria uznania za „prawdziwego” ekonomistę są rozmyte.
SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia
SJP.pl
czynienie czegoś bardziej ekonomicznym
SJP.pl
urządzenie pozwalające wykonać coś oszczędniej lub taniej, np. zmniejszyć zużycie paliwa, energii
Ekonomizer (przest. oszczędzacz) - urządzenie służące do redukcji zużycia energii, które funkcjonalnie jest wymiennikiem ciepła. Ekonomizery są używane w związku z ogrzewaniem, wentylacją i klimatyzacją w budynkach, a także elektrowniach cieplnych i szeroko pojętym chłodnictwie. Najprostszym przykładem ekonomizera jest wymiennik ciepła.
SJP.pl
Wikipedia
pogląd w naukach społecznych XIX i XX w. wyjaśniający wszystkie zjawiska społeczne ich podłożem ekonomicznym
SJP.pl
czynić bardziej ekonomicznym
SJP.pl
dawniej: gospodyni, kobieta zarządzająca domem lub folwarkiem
SJP.pl
dawniej: żona ekonoma
SJP.pl
przestarzałe: dom lub mieszkanie ekonoma przy dawnym dworze wiejskim
SJP.pl
dawniej: córka ekonoma
SJP.pl
związany z ekonomem, zwłaszcza jego funkcją nadzoru nad robotnikami rolnymi
SJP.pl
[czytaj: ekopak] kartonowe opakowanie na płytę kompaktową lub DVD; ecopack
SJP.pl
paliwo ekologiczne
SJP.pl
oddział straży miejskiej przeznaczony do łapania bezdomnych lub agresywnych zwierząt
SJP.pl
kierunek pedologii rozpatrujący gleby pod względem ich funkcji w ekosystemach
SJP.pl
Polityka ekologiczna, ekopolityka – świadoma i celowa działalność państwa (lub grupy państw) polegająca na racjonalnym korzystaniu z zasobów i walorów środowiska przyrodniczego, jego właściwej ochronie i umiejętnym kształtowaniu, na podstawie zdobytej przez ludzkość wiedzy teoretycznej i praktycznej. Państwo czyni to poprzez wprowadzanie praw i regulacji w ww. dziedzinach. W sektorze prywatnym termin ten oznacza podporządkowanie się tym celom albo poprzez realizację narzucanego przez państwo prawa, albo też dzięki własnym, wprowadzonym do użytku własnego regułom.
Wikipedia
energia elektryczna ze źródeł naturalnych; ekoenergia, zielona energia
SJP.pl
produkcja z zachowaniem zasad ekologii
SJP.pl
projekt uwzględniający czynniki ekologiczne
SJP.pl
projektowanie uwzględniające czynniki ekologiczne
SJP.pl
mechanizm ograniczający zużycie wody lub energii elektrycznej
SJP.pl
przymiotnik
(1.1) ekologiczny, przyjazny dla środowiska
Wiktionary
region jednorodny ekologicznie; region ekologiczny
Ekoregion lub region ekologiczny jest stosunkowo dużym obszarem biogeograficznym, który wyróżnia się wyjątkowym charakterem ekologii, klimatu, geomorfologii, gleb, hydrologii, flory i fauny.
SJP.pl
Wikipedia
rolnictwo przyjazne środowisku, niestosujące środków chemicznych; rolnictwo ekologiczne, biorolnictwo
Rolnictwo ekologiczne – ogólny system zarządzania gospodarstwem i produkcji żywności, łączący najkorzystniejsze dla środowiska praktyki, wysoki stopień różnorodności biologicznej, ochronę zasobów naturalnych, stosowanie wysokich standardów dotyczących dobrostanu zwierząt i metodę produkcji preferującą użycie substancji naturalnych i naturalnych procesów. Alternatywa dla rolnictwa konwencjonalnego.
SJP.pl
Wikipedia
rolnik uwzględniający zasady ekologii, niewyrządzający szkody środowisku naturalnemu; biorolnik
SJP.pl
Zrównoważony rozwój, trwały rozwój, trwały i zrównoważony rozwój, ekorozwój, także ogólniej: zrównoważoność – doktryna ekonomii, zakładająca jakość życia na poziomie, na jaki pozwala obecny rozwój cywilizacyjny, w przeciwieństwie do „żelaznej reguły ekonomii” Malthusa. Ideę zrównoważonego rozwoju streszcza pierwsze zdanie raportu WCED z 1987 r. – Nasza wspólna przyszłość: „Na obecnym poziomie cywilizacyjnym możliwy jest rozwój zrównoważony, to jest taki rozwój, w którym potrzeby obecnego pokolenia mogą być zaspokojone bez umniejszania szans przyszłych pokoleń na ich zaspokojenie”.
Wikipedia
mający na celu rozwój gospodarczy i społeczny z uwzględnieniem zasady ekologii
SJP.pl
Ekoschemat – nowy i dobrowolny rodzaj płatności bezpośrednich Wspólnej Polityki Rolnej realizowany w Planie Strategicznym WPR 2023-2027, w ramach którego dopłaty przyznawane są za realizację praktyk korzystnych dla środowiska, klimatu i dobrostanu zwierząt. Ekoschematy stanowią dodatkowe dopłaty dla rolników za praktyki sprzyjające ochronie środowiska, które wykraczają ponad podstawowe wymogi określone w obowiązkowym systemie warunkowości.
Wikipedia
potocznie: fałszywe wrażenie ekologiczności jakiegoś produktu, usługi itp.
SJP.pl
wrażliwość organizmu na oddziaływanie środowiska zewnętrznego
SJP.pl
wrażliwy na oddziaływanie środowiska zewnętrznego
SJP.pl
écossaise;
1. ludowy szybki taniec angielski;
2. muzyka do tego tańca
SJP.pl
strefa warunków sprzyjających powstaniu życia
rzeczownik, rodzaj żeński
(1.1) ekol. biosfera
Ekosfera (gr. oikos dom + sphaira kula), ekostrefa, także: „strefa zamieszkiwalna” (ang. habitable zone) – strefa wokół gwiazdy, o kształcie zbliżonym do warstwy sferycznej, w której obrębie na wszystkich znajdujących się planetach mogą panować warunki fizyczne i chemiczne umożliwiające powstanie, utrzymanie i rozwój organizmów żywych, z których za najistotniejszy uważane jest istnienie ciekłej wody.
SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia
sklep z ekologiczną żywnością
SJP.pl
sztuczny materiał imitujący prawdziwą skórę; sztuczna skóra
SJP.pl
→ ekoskóra
SJP.pl
nauka o środowisku i jego ochronie
SJP.pl
spalarnia odpadów wytwarzająca energię elektryczną i cieplną
SJP.pl
strefa z ograniczonym ruchem samochodowym w celu ochrony jakości powietrza
Ekosfera (gr. oikos dom + sphaira kula), ekostrefa, także: „strefa zamieszkiwalna” (ang. habitable zone) – strefa wokół gwiazdy, o kształcie zbliżonym do warstwy sferycznej, w której obrębie na wszystkich znajdujących się planetach mogą panować warunki fizyczne i chemiczne umożliwiające powstanie, utrzymanie i rozwój organizmów żywych, z których za najistotniejszy uważane jest istnienie ciekłej wody.
SJP.pl
Wikipedia
ekobzik;
1. nadmierne koncentrowanie się na ochronie środowiska naturalnego; ekomaniactwo, ekomania;
2. osoba nadmiernie koncentrująca się na ochronie środowiska naturalnego; ekomaniak
SJP.pl
układ ekologiczny obejmujący związane ze sobą żywe organizmy i środowisko nieożywione; biogeocenoza, biogeosystem
rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy
(1.1) ekol. fragment przyrody będący funkcjonalną całością;
(1.2) inform. ogół sprzętu i/lub oprogramowania współpracującego ze sobą dzięki dostarczaniu przez jednego producenta
SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia
przymiotnik od: ekosystem
SJP.pl
sabotaż ekologiczny
SJP.pl
1. osoba dokonująca aktu przemocy motywowanego pobudkami ekologicznymi;
2. obraźliwie: ekolog
rzeczownik, rodzaj męskoosobowy
(1.1) osoba dopuszczająca się ekoterroryzmu
SJP.pl
Wiktionary
SJP.pl
związany z aktem przemocy motywowanym pobudkami ekologicznymi
SJP.pl
1. akt przemocy motywowany pobudkami ekologicznymi;
2. obraźliwie: działalność ekologów
Ekoterroryzm – prowadzenie przestępczych działań z użyciem siły lub przemocy na szkodę przedsiębiorstw, osób fizycznych lub ich grup, uzasadniane prowadzeniem przez nich działalności szkodliwej dla środowiska naturalnego. Potocznie określa się tak także akcje protestacyjne, które niekoniecznie łamią prawo, ale są względnie uciążliwe. Nie mają one jednak na celu zagrożenia ludzkiemu życiu.
SJP.pl
Wikipedia
strefa przejściowa między dwoma środowiskami
rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy
(1.1) ekol. strefa przejściowa między co najmniej dwoma ekosystemami;
Ekoton (gr. oikos = dom + tonos = napinanie) – ekosystem, który stanowi strefę przejściową między co najmniej dwoma ekosystemami.
Zamieszkują go organizmy charakterystyczne dla obu biocenoz (efekt styku) oraz takie, które są swoiste tylko dla tej strefy. Obszary te charakteryzują się więc dużą bioróżnorodnością.Populacje ekotonu mogą być liczniejsze niż sąsiadujących ekosystemów.
SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia
→ ekoton
SJP.pl
naturalne środowisko życia organizmów roślinnych i zwierzęcych; biotop
SJP.pl
torba z ekologicznego tworzywa; torba ekologiczna
SJP.pl
zwolennik wypoczynku w kontakcie z naturą, w czystym ekologicznie środowisku
SJP.pl
SJP.pl
ekoturyzm;
1. działalność turystyczna umożliwiająca przebywanie w bliskim kontakcie z naturą w miejscach o nieskażonym środowisku;
2. podróżowanie do miejsc o zachowanych naturalnych walorach przyrodniczych
Ekoturystyka – ruch turystyczny, którego głównym celem jest zachowanie trwałego, zrównoważonego rozwoju zasobów i walorów turystycznych poprzez: integrację działalności turystycznej z celami ochrony przyrody oraz życiem społeczno-gospodarczym, kształtowanie nowych postaw i zachowań turystów i organizatorów ruchu turystycznego, bazowanie na potencjale społecznym i gospodarczym danego obszaru.
SJP.pl
Wikipedia
ekoturystyka;
1. działalność turystyczna umożliwiająca przebywanie w bliskim kontakcie z naturą w miejscach o nieskażonym środowisku;
2. podróżowanie do miejsc o zachowanych naturalnych walorach przyrodniczych
SJP.pl
forma gatunku biologicznego tworząca populacje o cechach charakterystycznych dla danego środowiska
Ekotyp, rasa ekologiczna – forma w obrębie gatunku roślin lub zwierząt, która tworzy populację (lub grupę populacji) posiadającą zestaw cech charakterystycznych dla danego środowiska, wykształcony w wyniku ewolucji. Cechy wyróżniające ekotyp wykształcają się w szczególności pod wpływem zmienności środowiska, która powoduje dostosowanie populacji do danych warunków siedliskowych.
SJP.pl
Wikipedia
środowiskowo: migracja spowodowana pogorszeniem się środowiska naturalnego; ekomigracja
SJP.pl
radykalny działacz ekologiczny o nieetycznych metodach działania
SJP.pl
potocznie: żywność produkowana metodami rolnictwa ekologicznego z dbałością o wyeliminowanie nawozów sztucznych i pestycydów; żywność ekologiczna
SJP.pl
1. płaszczyzna, na którą rzutuje się obrazy świetlne, np. ekran kinowy, projekcyjny;
2. powierzchnia, na której powstaje obraz lub zapis w wyniku luminescencji, np. ekran telewizyjny, radaru;
3. osłona zabezpieczająca przed promieniowaniem, wysoką temperaturą itp.;
4. zasłona rozpięta na ramie opartej na stojaku, ustawiana przed kominkiem
rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy
(1.1) elektron. część urządzeń pokazujących obraz lub tekst, na której wyświetlane są informacje
(1.2) film. ściana lub specjalne płótno, na którym wyświetla się obrazy
(1.3) bud. budowla lub konstrukcja chroniąca obiekt lub jego otoczenie przed niebezpiecznymi lub niepożądanymi wpływami, jak fale elektromagnetyczne, prąd elektryczny, wilgoć, ciepło, hałas itp.
(1.4) elektron. określona część interfejsu graficznego wyświetlona w danej chwili na ekranie urządzenia elektronicznego
(1.5) kraw. duża naszywka na tył np. kurtki
Ekran – zasłona (fr. écran)
SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia
zdrobnienie od: ekran
rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy
(1.1) zdrobn. od ekran
SJP.pl
Wiktionary
adaptacja filmowa;
1. opracowanie dzieła literackiego w wersji filmowej;
2. film powstały w wyniku takiego opracowania
rzeczownik, rodzaj żeński
(1.1) opracowanie sztuki teatralnej, powieści itp. w wersji filmowej
(1.2) film na podstawie sztuk teatralnej, powieści itp.
Adaptacja filmowa (łac. adaptatio ’przystosowanie’), in. ekranizacja – przeznaczona do sfilmowania przeróbka pierwotnego materiału literackiego, teatralnego, muzycznego lub innego artystycznego. Celem ekranizacji jest dostosowanie adaptowanego utworu do wymogów nowego medium, odmiennego materiału bądź potrzeb i wymagań nowej publiczności.
SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia
osoba dokonująca ekranizacji jakiegoś utworu
SJP.pl
kobieta dokonująca ekranizacji jakiegoś utworu
SJP.pl
kręcić film na podstawie powieści, sztuki teatralnej itp.
SJP.pl
statek powietrzny latający dzięki aerodynamicznemu efektowi bliskości podłoża; ekranoplan
Ekranoplan (ekranolot, ros. экранопла́н, ang. screen plane, Wing-In-Ground, WIG) – rodzaj statku poruszającego się na niewielkiej wysokości nad wodą lub inną gładką powierzchnią, z wykorzystaniem efektu przypowierzchniowego.
SJP.pl
Wikipedia
urządzenie spełniające funkcję maszyny do pisania i telefonu, wyposażone w monitor
SJP.pl
statek powietrzny latający dzięki aerodynamicznemu efektowi bliskości podłoża; ekranolot
Ekranoplan (ekranolot, ros. экранопла́н, ang. screen plane, Wing-In-Ground, WIG) – rodzaj statku poruszającego się na niewielkiej wysokości nad wodą lub inną gładką powierzchnią, z wykorzystaniem efektu przypowierzchniowego.
SJP.pl
Wikipedia
przystawka do telefonu, pozwalająca na wizualny kontakt rozmówców
SJP.pl
osłaniać ekranami urządzenia lub przewody elektryczne
SJP.pl
związany z ekranem
przymiotnik relacyjny
(1.1) związany z ekranem, dotyczący ekranu
SJP.pl
Wiktionary
lekceważąco: umieszczanie ekranów tam, gdzie jest to zbyteczne
SJP.pl
materiał wybuchowy o właściwościach kruszących
SJP.pl
Wikipedia
środowiskowo: pocisk wypełniony ekrazytem
SJP.pl
→ ekrazyt
przymiotnik relacyjny
(1.1) chem. związany z ekrazytem, dotyczący ekrazytu
SJP.pl
Wiktionary
biblijne miasto
SJP.pl
Wikipedia
mieszkaniec Ekronu (biblijnego miasta)
SJP.pl
mieszkanka Ekronu (biblijnego miasta)
SJP.pl
dawniej: komplet przyborów do pisania
SJP.pl
potocznie: były partner życiowy
rzeczownik, rodzaj męskoosobowy
(1.1) pot. były mąż / narzeczony / chłopak
rzeczownik, rodzaj żeński
(2.1) pot. była żona / narzeczona / dziewczyna
SJP.pl
Wiktionary
temat słowotwórczy
(1.1) pierwszy człon wyrazów złożonych mający znaczenie: były, dawny
(1.2) pierwszy człon wyrazów złożonych mający znaczenie: wyłączanie, wykluczanie z czegoś
Wiktionary
były Amerykanin, osoba, która zrzekła się obywatelstwa amerykańskiego lub została go pozbawiona
SJP.pl
były Francuz, osoba, która zrzekła się obywatelstwa francuskiego lub została go pozbawiona
SJP.pl
były Polak, osoba, która zrzekła się obywatelstwa polskiego lub została go pozbawiona
SJP.pl
1. przestarzale: poborca podatków stałych; egzaktor;
2. były aktor
SJP.pl
była aktorka
SJP.pl
jednostka długości równa 10^18 metrów
SJP.pl
1. tytuł honorowy nadawany w różnych krajach dostojnikom państwowym i kościelnym (w Kościele katolickim dotyczy: arcybiskupa, biskupa, wyższych urzędników Kurii Rzymskiej oraz niektórych infułatów);
2. osoba nosząca ten tytuł
rzeczownik, rodzaj żeński
(1.1) tytuł honorowy nadawany biskupom w Kościołach katolickich oraz ministrom i ambasadorom (tytuł dożywotni)
Ekscelencja (łac. excellentia – wyższość, pierwszeństwo, wyborny) – tytuł honorowy przysługujący niektórym wyższym urzędnikom państwowym, członkom rodzin królewskich i hierarchom kościelnym, takim jak prezydent, premier, ambasador, minister spraw zagranicznych oraz arcybiskup i biskup.
SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia
rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy
(1.1) rzad. ekscentryczność
Wiktionary
kobieta wzbudzająca zainteresowanie, zadziwiająca lub bulwersujący oryginalnością, odbiegająca swoim zachowaniem lub wyglądem od ogólnie przyjętych zwyczajów i norm; dziwaczka, oryginał, dziwoląg, odmieniec
SJP.pl
stopień wyższy od przysłówka: ekscentrycznie
SJP.pl
stopień wyższy od przymiotnika: ekscentryczny
SJP.pl
1. dziwne, odbiegające od ogólnie przyjętych zwyczajów i norm zachowanie, postępowanie, wygląd, strój itp.; ekstrawagancja, ekstrawaganckość, ekscentryzm;
2. w matematyce: odległość ogniska elipsy od jej środka
rzeczownik, rodzaj żeński
(1.1) cecha tego, co jest ekscentryczne; cecha tych, którzy są ekscentryczni
(1.2) psych. postawa odbiegająca od przeciętności manifestująca się wymyślnością ubioru, fryzury, zachowania, poglądów;
(1.3) mat. jeden z parametrów krzywej stożkowej;
(1.4) fiz. jedna z wielkości charakteryzującej kształt orbity, opisywanej równaniem parametrycznym krzywej stożkowej;
Ekscentryczność (od łac. eccentricus, z gr. έκκεντρος ékkentros, od εξ eks – [s]poza, od, z; κέντρον kéntron – środek, centrum) – termin odnoszący się do odchyleń od ustalonej normy; może oznaczać jedno z poniższych pojęć:
SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia
1. wzbudzający zainteresowanie, zadziwiający lub bulwersujący oryginalnością, odbiegający od ogólnie przyjętych zwyczajów i norm; ekstrawagancki, dziwaczny, oryginalny;
2. w fizyce: niemający wspólnego środka; odśrodkowy, mimośrodowy
przymiotnik jakościowy
(1.1) dziwaczny, odbiegający od normy
(1.2) geom. taki, który nie ma wspólnego środka
(1.3) techn. działający dzięki zastosowaniu mimośrodu
SJP.pl
Wiktionary
człowiek wzbudzający zainteresowanie, zadziwiający lub bulwersujący oryginalnością, odbiegający swoim zachowaniem lub wyglądem od ogólnie przyjętych zwyczajów i norm; oryginał, dziwak, dziwoląg, odmieniec
rzeczownik, rodzaj męskoosobowy
(1.1) psych. człowiek odbiegający od norm w zachowaniu, ubiorze, itp.
(1.2) teatr. aktor z ekscentrycznego przedstawienia
(1.3) fiz. techn. element w budowie maszyn zastępujący korbę o małym ramieniu
SJP.pl
Wiktionary
dziwne, odbiegające od ogólnie przyjętych zwyczajów i norm zachowanie, postępowanie, wygląd, strój itp.; ekstrawagancja, ekstrawaganckość, ekscentryczność
rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy
(1.1) postawa nacechowana innością, wymyślnością zachowań;
Ekscentryzm – postawa nacechowana innością, wymyślnością zachowań, poglądów, gestów, ubioru. Jest tożsama z brakiem akceptacji względem norm społecznych.
Jednym z bardziej znanych ekscentryków wśród artystów był Salvador Dalí.
SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia
1. dawniej okoliczność umożliwiająca zawieszenie procesu sądowego lub odrzucenie powództwa;
2. dawniej: coś, co nie daje się objąć ogólną regułą; wyjątek
Ekscepcja (łac. exceptio) – pochodzący z prawa rzymskiego zarzut natury formalnoprawnej w stosunku do przebiegu postępowania sądowego, zgłoszony przez pozwanego na rozprawie sądowej. Ekscepcje dzieli się na peremptoryjne (niweczące proces, powodujące oddalenie pozwu) oraz dylatoryjne (tamujące postępowanie, powodujące odroczenie sprawy).
SJP.pl
Wikipedia
w geologii: przestarzały pogląd, według którego czynniki fizyczne, które działały w przeszłości na skorupę ziemską, różnią się całkowicie od czynników, które działają na tę skorupę w czasach dzisiejszych
SJP.pl
dawniej: niezgodny z regułami, zasadami, normami; wyjątkowy
SJP.pl
dawniej: wyłączne prawo, przywilej
SJP.pl
wybieranie, wypisywanie w celach naukowych, dokumentacyjnych itp. z tekstów tego, co jest potrzebne badaczowi do jego pracy, np. fragmentów tekstu, wyjątków, cytatów
rzeczownik, rodzaj żeński
(1.1) nauk. robienie wyciągów z pism, dokumentów, dzieł; wybieranie ich fragmentów
(1.2) książk. fragment albo zbiór fragmentów wyciągnięty z jakiegoś pisma
SJP.pl
Wiktionary
rzadko: związany z ekscerpcją - wybieraniem i wypisywaniem z tekstów tego, co jest potrzebne badaczowi do jego pracy
przymiotnik
(1.1) dotyczący ekscerpcji, związany z ekscerpcją
SJP.pl
Wiktionary
wybierać, wypisywać w celach naukowych, dokumentacyjnych itp. z tekstów to, co jest potrzebne badaczowi do jego pracy, np. fragmenty tekstu, wyjątki, cytaty
czasownik przechodni niedokonany
(1.1) robić wyciągi z pism, dokumentów, dzieł, wybierać ich fragmenty
SJP.pl
Wiktionary
rzeczownik, rodzaj nijaki
(1.1) odczasownikowy od|ekscerpować.
Wiktionary
dawniej:
1. wyciąg pisemny;
2. wyimek z dokumentu, cytowany w dziele naukowym
rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy
(1.1) fragment przytoczony w pracy naukowej, pochodzący z innego dzieła
SJP.pl
Wiktionary
badacz, który wybiera, wypisuje w celach naukowych, dokumentacyjnych itp. z tekstów to, co jest mu potrzebne do jego pracy, np. fragmenty tekstu, wyjątki, cytaty
rzeczownik, rodzaj męskoosobowy
(1.1) osoba zajmująca się ekscerpcją
SJP.pl
Wiktionary
SJP.pl
wydarzenie, wybryk, wykroczenie
rzeczownik, rodzaj żeński
(1.1) wybryk naruszający spokój albo porządek publiczny
Prawo:
Matematyka:
SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia
były cesarz
SJP.pl
była cesarzowa
SJP.pl
w biologii: narząd ekscesywny - część ciała nieproporcjonalnie rozrośnięta w stosunku do całości organizmu, np. ciosy mamuta
SJP.pl
były chłopak (sympatia)
SJP.pl
książkowo: pobudzenie emocjonalne, podniecenie; podekscytowanie, poruszenie, ożywienie
rzeczownik, rodzaj żeński
(1.1) stan silnego ożywienia
SJP.pl
Wiktionary
SJP.pl
dawniej:
1. ktoś lub coś, co budzi, pobudza, zachęca do czegoś; budziciel;
2. zegar używany do budzenia; budzik;
3. rodzaj odezwy zachęcającej do czynu; wezwanie, apel
SJP.pl
rodzaj kwazicząstki, przemieszczające się w ciele wzbudzenie elektryczne
rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy
(1.1) fiz. kwazicząstka utworzona przez oddziaływanie elektronu i dziury elektronowej
Ekscyton (od ang. excite – wzbudzać) – kwazicząstka powstała w wyniku korelacji elektronu i dziury będących wynikiem oddziaływania kulombowskiego pomiędzy nimi. W ogólności mianem ekscytonu określa się różne zjawiska, w których dochodzi do powstania takich korelacji w wyniku wzbudzenia elektronu (stąd nazwa). Nazwa ekscyton nie jest ograniczona wyłącznie do fizyki materii skondensowanej i kryształów, jednak najczęściej w tym kontekście jest używana. Kryształ złożony ekscytonów to ekscytonium.
SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia
→ ekscyton
SJP.pl
1. wprowadzać w stan podniecenia, pobudzenia emocjonalnego, poruszać wewnętrznie; podniecać, pobudzać, emocjonować, entuzjazmować;
2. ekscytować się - wprowadzać się w stan podniecenia, pobudzenia emocjonalnego; podniecać się, emocjonować się, entuzjazmować się
czasownik przechodni niedokonany
(1.1) podniecać, pobudzać, wzbudzać ożywienie
czasownik zwrotny niedokonany ekscytować się
(2.1) podniecać się, być pobudzonym
SJP.pl
Wiktionary
rzeczownik, rodzaj nijaki
(1.1) odczasownikowy od|ekscytować.
Wiktionary
prostownik rtęciowy
rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy
(1.1) elektron. prostownicza lampa gazowana wypełniona parą rtęci, posiadająca pomocniczą anodę podtrzymującą wyładowanie elektryczne, gdy w obwodzie nie płynie prąd
SJP.pl
Wiktionary
1. wprowadzać w stan podniecenia, pobudzenia emocjonalnego, poruszać wewnętrznie; podniecać, pobudzać, emocjonować, entuzjazmować;
2. ekscytować się - wprowadzać się w stan podniecenia, pobudzenia emocjonalnego; podniecać się, emocjonować się, entuzjazmować się
przymiotnik
(1.1) wywołujący silne emocje, podniecenie lub zainteresowanie
SJP.pl
Wiktionary
obrzezanie żeńskie jako praktyka rytualna w różnych kulturach
SJP.pl
były dowódca
SJP.pl
były drugoligowiec
SJP.pl
były dyrektor
rzeczownik, rodzaj męskoosobowy
(1.1) ktoś, kto był dawniej dyrektorem
SJP.pl
Wiktionary
dawniej: podział majątku ziemskiego między wierzycieli
Eksdywizja – dawny zaścianek na Litwie, w okręgu wileńskim, w rejonie święciańskim, w gminie Nowe Święciany.
SJP.pl
Wikipedia
dawniej: dotyczący podziału majątku ziemskiego między wierzycieli
SJP.pl
była dziewczyna (sympatia)
SJP.pl
w architekturze antycznej i sakralnej: otwarta, półkolista nisza z kamienną ławą
Eksedra (dawniej też egzedra) – otwarta, półkolista nisza.
Forma wykształcona w architekturze starożytnej Grecji jako zakończenie perystylu. Często wzbogacona kolumnadą. Przeznaczona była na dysputy i połączona zazwyczaj z gimnazjonem. W starożytnym Rzymie eksedra była stawiana także jako samodzielna budowla z niszami i posągami, np. w Olimpii. W architekturze ogrodowej używa się tego określenia dla półkolistej kolumnady, niszy lub pergoli z dostawioną ławką na obwodzie, osłoniętego miejsca do siedzenia położonego na zewnątrz budynku.
SJP.pl
Wikipedia
rzeczownik, rodzaj żeński
(1.1) geol. przenikanie wód podziemnych do wód powierzchniowych
Wiktionary oraz Wikipedia
1. proces złuszczania naskórka;
2. jeden z modeli wietrzenia skał poprzez łuszczenie się i oddzielanie kolejnych cienkich warstw od litej skały
rzeczownik, rodzaj żeński
(1.1) łuszczenie się powierzchniowej warstwy skał na skutek wietrzenia mechanicznego
(1.2) kosmet. złuszczanie powierzchniowej warstwy naskórka za pomocą kwasów owocowych
SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia
SJP.pl
środek kosmetyczny służący do usuwania zrogowaciałego naskórka
SJP.pl
wydzielanie się pary i gazów z głębi Ziemi
Ekshalacje, ekshalacje wulkaniczne, wyziewy wulkaniczne (łac. exhalatio „wydychanie”) – wyziewy składników lotnych magmy (gazów i par), wydobywające się z głębi ziemi; przejaw aktywności wulkanicznej.
Typy ekshalacji:
SJP.pl
Wikipedia
wydzielanie się pary i gazów z głębi Ziemi
Ekshalacje, ekshalacje wulkaniczne, wyziewy wulkaniczne (łac. exhalatio „wydychanie”) – wyziewy składników lotnych magmy (gazów i par), wydobywające się z głębi ziemi; przejaw aktywności wulkanicznej.
Typy ekshalacji:
SJP.pl
Wikipedia
ssawka; ssawa
rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy
(1.1) dmuchawa, ssawa, urządzenie wentylacyjne zasysające
Pompa próżniowa, ekshaustor, ssawa – urządzenie stosowane w technice służące do usuwania gazów (wytworzenia podciśnienia) w zamkniętej przestrzeni. Pompy dzieli się ze względu na sposób działania na: objętościowe, strumieniowe, jonowo-sorpcyjne, jonowo magnetyczne, molekularne, kondensacyjne, adsorpcyjne i jonowe.
SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia
wystawianie na pokaz, ujawnianie
SJP.pl
człowiek obnażający się przed innymi ludzmi
rzeczownik, rodzaj męskoosobowy
(1.1) mężczyzna, który obnaża się w miejscach publicznych;
(1.2) przen. osoba, która przejawia skłonność do ujawniania swoich intymnych, często drastycznych spraw
SJP.pl
Wiktionary
1. kobieta, dotknięta zboczeniem seksualnym, polegającym na obnażaniu narządów płciowych w obecności obcych osób;
2. kobieta skłonna do ujawniania intymnych, drastycznych spraw
rzeczownik, rodzaj żeński
(1.1) kobieta, która obnaża się w miejscach publicznych
(1.2) przen. kobieta, która przejawia skłonność do ujawniania swoich intymnych, często drastycznych spraw
SJP.pl
Wiktionary
1. zboczenie seksualne polegające na obnażaniu narządów płciowych w obecności obcych osób
2. skłonność do ujawniania intymnych, drastycznych spraw
SJP.pl
1. zboczenie seksualne polegające na obnażaniu narządów płciowych przy obcych osobach;
2. publiczne ujawnianie swoich spraw intymnych lub osobistych
rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy
(1.1) seks. dewiacja seksualna polegająca na obnażaniu się w miejscu publicznym;
(1.2) przen. skłonność do obnażania się w sprawach intymnych, często drastycznych
SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia
rzadko:
1. dowód, dokument;
2. podanie, pismo skierowane do władz
SJP.pl
rzeczownik, rodzaj żeński
(1.1) liter. figura retoryczna, polegająca na skłanianiu słuchaczy przy użyciu groźby, przestrogi, zachęty lub przyrzeczenia
Wiktionary
wydobycie pochowanych zwłok, np. w celu przeniesienia ich w inne miejsce
rzeczownik, rodzaj żeński
(1.1) wydobycie pochowanych ludzkich szczątków;
Ekshumacja (z łac. extra „poza, na zewnątrz”, humus „gleba”) – wydobycie zwłok lub szczątków w celu dokonania oględzin sądowych, lekarskich (np. aby ustalić bądź potwierdzić przyczynę zgonu) lub w celu przeniesienia ich do innego grobu (np. z leśnych mogił wojennych na cmentarze lub bliżej miejsca zamieszkania żyjących krewnych).
SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia
związany z ekshumacją
przymiotnik
(1.1) związany z ekshumacją, dotyczący ekshumacji
SJP.pl
Wiktionary
wydobyć (wydobywać) zwłoki z grobu w celu pochowania ich w innym miejscu lub przeprowadzenia oględzin sądowo-lekarskich
czasownik niedokonany
(1.1) wydobywać pochowane zwłoki
SJP.pl
Wiktionary
były jezuita
SJP.pl
była jezuitka
SJP.pl
były członek reprezentacji sportowej
SJP.pl
była członkini reprezentacji sportowej
SJP.pl
legendarny miecz Króla Artura
Excalibur (Ekskalibur) (wal. Caledfwlch, w wolnym przekładzie „miecz światła”) – miecz z legend arturiańskich. Otrzymał go król Artur od Pani Jeziora po tym, jak złamał poprzedni „Miecz z Kamienia”. Broń ta miała być wieczna, a jej pochwa miała tę właściwość, że noszącemu nie zagrażały żadne rany.
SJP.pl
Wikipedia
wyłączenie duchownego z danej diecezji i przyjęcie go do innej
SJP.pl
rzeczownik, rodzaj żeński
(1.1) oddzielenie ciała od kości
Wiktionary
1. w stomatologii: oczyszczenie zębiny, przygotowanie zęba do założenia plomby;
2. w geologii: wydobycie materiału skalnego z zagłębienia
SJP.pl
1. w dentystyce: narzędzie do usuwania zniszczonej zębiny; wydrążacz;
2. maszyna używana przy robotach ziemnych, np. koparka, zgłębiarka, czerparka
SJP.pl
była kierowniczka
SJP.pl
były kierownik
SJP.pl
grupa wyrazów lub zdanie wykrzyknikowe najczęściej wtrącone do wypowiedzi, będące wyrazem emocjonalnego zaangażowania mówiącego; wykrzyknienie
rzeczownik, rodzaj żeński
(1.1) okrzyk
(1.2) liter. wypowiedź wykrzyknikowa, zawierająca ważną treść i wyrażająca emocje mówiącego
Wykrzyknienie (inaczej eksklamacja, z łac. exclāmātiō; gr. ἐκφώνησις ekphṓnēsis) – figura retoryczna, wyraz, grupa wyrazów lub zdanie wykrzyknikowe, eliptyczne, często urwane (gr. ἀποσιώπησις aposiṓpēsis – niedomówienie), wtrącone w tok wypowiedzi, często w formie apostrofy. Adresat takiego wykrzyknienia może być mniej lub bardziej określony.
SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia
grupa wyrazów lub zdanie wykrzyknikowe najczęściej wtrącone do wypowiedzi, będące wyrazem emocjonalnego zaangażowania mówiącego; wykrzyknienie
SJP.pl
obszar państwa otoczony przez terytorium lądowe innego państwa
rzeczownik, rodzaj żeński
(1.1) adm. geogr. część terytorium jednostki administracyjnej położona w oddzieleniu od głównego jego obszaru, lecz na tym samym obszarze lądowym;
Eksklawa – część terytorium państwa lub innej jednostki administracyjnej, położona w oddzieleniu od głównego jego obszaru, lecz na tym samym obszarze lądowym (przeważnie kontynent). Może być otoczona terytorium innego państwa lub jednostki administracyjnej, stanowi wtedy jednocześnie enklawę.
SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia
przestarzale: wykluczać lub wykluczyć, wyłączać lub wyłączyć z czegoś
SJP.pl
dawniej:
1. wykluczenie, odrzucenie, izolacja od reszty;
2. marginalność, niewielkie znaczenie jakiejś rzeczy lub zjawiska
SJP.pl
1. ograniczający lub wyłączający jakieś kategorie osób z dostępu do pewnych miejsc, uprawnień, funkcji itp.; separujący, wykluczający;
2. kryzys ekskluzyjny - kryzys monarchii angielskiej w latach 1678-1683, spowodowany wykluczeniem przez wiele środowisk możliwości objęcia tronu przez katolickiego księcia Yorku
SJP.pl
dawniej: urzędowe zastrzeżenie mocarstwa katolickiego, zakazujące wyboru danego kardynała na papieża
Ekskluzywa (łac. exclusiva – „wykluczenie”) – w Kościele katolickim procedura umożliwiająca zawetowanie wyniku konklawe i tym samym zablokowanie zwycięskiej kandydaturze drogi na tron papieski. Podstawę prawną ogłaszania ekskluzywy stanowiło Ius Exclusivæ („prawo wykluczenia”). Nie wydaje się, aby było ono powiązane ze średniowiecznym zwyczajem zatwierdzania wyboru papieża przez (przeważnie) cesarza bizantyjskiego bądź rzymsko-niemieckiego. Ekskluzywa stanowiła zwyczajowo uznawane przez Kościół prawo sprzeciwu katolickiego cesarza lub króla wobec werdyktu konklawe. Przysługiwało ono władcom Hiszpanii, Francji i Austrii. Monarcha miał prawo wskazać jednorazowo jednego spośród kandydatów, który tym samym tracił szansę na zostanie papieżem. Władca osobiście nie brał udziału w konklawe, więc weto mógł zgłosić tylko wyznaczony przez niego kardynał. Pod pojęciem ekskluzywy rozumiano uroczystą, na ogół pisemną deklarację o wykluczeniu danego kandydata.
SJP.pl
Wikipedia
1. niedostępność dla ogółu; ekskluzywność;
2. w psychologii: zamykanie się w sobie, odgradzanie się od otoczenia
SJP.pl
stopień wyższy od przysłówka: ekskluzywnie
SJP.pl
stopień wyższy od przymiotnika: ekskluzywny
SJP.pl
SJP.pl
1. odgradzający się od ogółu, przeznaczony dla zamkniętej grupy; elitarny;
2. charakteryzujący się najwyższą jakością; luksusowy
przymiotnik
(1.1) przeznaczony dla ograniczonej liczby osób
(1.2) odróżniający się od ogółu lub spoza pewnego kręgu
(1.3) elegancki lub luksusowy
SJP.pl
Wiktionary
rzeczownik, rodzaj męskoosobowy
(1.1) ktoś, kto był dawniej komandosem
Wiktionary
stwierdzone przez biskupa wykluczenie określonej osoby lub grupy osób ze wspólnoty Kościoła
rzeczownik, rodzaj żeński
(1.1) rel. wyłączenie ze wspólnoty Kościoła, najsurowsza kara w Kościele katolickim;
Ekskomunika (z łac. excommunicatio – poza wspólnotą, wyłączenie ze wspólnoty, pot. klątwa, wyklęcie i anatema) – w chrześcijaństwie najwyższa kara kościelna, polegająca na wykluczeniu z życia Kościoła.
SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia
rzucić lub rzucać klątwę, anatemę
czasownik przechodni
(1.1) rel. nałożyć na kogoś ekskomunikę, wyłączyć ze wspólnoty Kościoła
SJP.pl
Wiktionary
rzeczownik, rodzaj nijaki
(1.1) rel. nakładanie ekskomuniki
Wiktionary
były komunista
SJP.pl
była komunistka
SJP.pl
usuwanie z organizmu zbędnych produktów przemiany materii, m.in. dwutlenku węgla, substancji azotowych, soli mineralnych i nadmiaru wody; wydalanie
Wydalanie, ekskrecja (łac. excretio ‘wydalanie’) – proces fizjologiczny polegający na usuwaniu z organizmu zbędnych, szkodliwych lub będących w nadmiarze metabolitów (głównie azotowych) oraz wody i elektrolitów (osmoregulacja), w celu utrzymania homeostazy.
SJP.pl
Wikipedia
(zwykle w liczbie mnogiej)
1. produkt szkodliwy lub zbędny, wydalany przez organizm w postaci kału i moczu; odchód, ekskret;
2. nieczystość, brud
rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy
(1.1) fizj. kał, odchody ludzkie i zwierzęce
SJP.pl
Wiktionary
(zwykle w liczbie mnogiej) produkt szkodliwy lub zbędny, wydalany przez organizm w postaci kału i moczu; odchód, ekskrement
SJP.pl
były król; były władca
SJP.pl
była królowa
SJP.pl
rzeczownik, rodzaj męskoosobowy
(1.1) ktoś, kto był dawniej księdzem
Wiktionary
1. odchylenie, odstąpienie od tematu; dygresja;
2. dodatek do dzieła wyjaśniający kwestie nie objęte głównym tematem, dodatkowe wyjaśnienie; aneks
rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy
(1.1) daw. dygresja
(1.2) daw. dodatek do dzieła wyjaśniający kwestie poboczne
SJP.pl
Wiktionary
dawniej: wycieczka, podróż, wyprawa
rzeczownik, rodzaj żeński
(1.1) przest. wycieczka, podróż, wyprawa, wyjazd w celach wypoczynkowych lub poznawczych
SJP.pl
Wiktionary
dawniej: tłumaczenie się z czegoś, przeproszenie za błędy
SJP.pl
dawniej:
1. wybaczać, uniewinniać;
2. ekskuzować się - tłumaczyć się z czegoś, przepraszać, kajać się; usprawiedliwiać się
SJP.pl
artystyczna nalepka z imieniem i nazwiskiem lub godłem właściciela umieszczana na wewnętrznej stronie okładki; ex libris (rzadko), ekslibrys (rzadko), księgoznak, znak własnościowy
rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy
(1.1) bibliot. znak własnościowy wklejany na wewnętrznej okładce książki;
Ekslibris (łac. ex libris ‘z książek’) – znak własnościowy danego egzemplarza książki, najczęściej ozdobny, wykonany w technice graficznej, z imieniem i nazwiskiem właściciela księgozbioru (lub np. stylizowanymi inicjałami) albo nazwą instytucji. Typowy ekslibris jest małą, zadrukowaną kartką, przyklejoną do wyklejki na przedniej części okładki. W prostszej formie może to być np. pieczątka. Ekslibris pełni funkcje: informacyjną, identyfikacyjną i ochronną, poświadcza, że egzemplarz należy do danej osoby prywatnej lub instytucji. Wskazuje na swojego właściciela symbolem lub motywem np. takim jak: herb, godło, odznaka, motto bądź grafika zamówiona specjalnie na potrzebę danego ekslibrisu. Pełni też funkcję estetyczną.
SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia
artystyczna nalepka z imieniem i nazwiskiem lub godłem właściciela umieszczana na wewnętrznej stronie okładki; ekslibris, ex libris (rzadko), księgoznak, znak własnościowy
SJP.pl
skreślenie kogoś z listy studentów
Eksmatrykulacja (łac. exmatriculare – „usunąć ze spisu”) – usunięcie osoby z grona studentów uczelni.
Powody eksmatrykulacji zapisane są w statutach uczelni. Zazwyczaj jest to niezaliczenie obligatoryjnego przedmiotu w wyznaczonym do tego terminie, plagiat pracy zaliczeniowej, nieuiszczenie opłaty za studia itp.
SJP.pl
Wikipedia
były mąż; eksmałżonek
rzeczownik, rodzaj męskoosobowy
(1.1) były mąż
SJP.pl
Wiktionary
były małżonek; eksmąż
SJP.pl
była małżonka; eksżona
SJP.pl
były minister
SJP.pl
były minister
SJP.pl
przymusowe wydalenie z mieszkania
rzeczownik, rodzaj żeński
(1.1) praw. przymusowe usunięcie kogoś wraz z dobytkiem i domownikami z nieruchomości lub lokalu na podstawie wyroku sądowego albo decyzji administracyjnej w celu wydania tych rzeczy wierzycielowi;
Eksmisja – usunięcie kogoś z zajmowanego lokalu lub z nieruchomości, z reguły na podstawie wyroku orzekającego eksmisję.
Pod pojęciem „eksmisja” należy rozumieć wszelkie czynności faktyczne i prawne zmierzające do opróżnienia lokalu lub nieruchomości z osób i rzeczy i wydania uprawnionej osobie.
SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia
były mistrz
SJP.pl
→ eksmisja
przymiotnik relacyjny
(1.1) związany z eksmisją, dotyczący eksmisji
SJP.pl
Wiktionary
w prawie: przymusowo wysiedlić, wysiedlać kogoś skądś na podstawie decyzji odpowiednich władz
SJP.pl
były monarcha
SJP.pl
była narzeczona
rzeczownik, rodzaj żeński
(1.1) ktoś, kto był dawniej czyjąś narzeczoną
SJP.pl
Wiktionary
były narzeczony
rzeczownik, rodzaj męskoosobowy
(1.1) ktoś, kto był dawniej czyimś narzeczonym
SJP.pl
Wiktionary
człowiek, który powstał z zmarłych
SJP.pl
wyjście, wyjazd wielkiej liczby ludzi bądź zwierząt z jakiegoś miejsca; exodus, masowa emigracja
SJP.pl
sekwencja genu kodująca aminokwasy w cząsteczce białka; egzon
Ekson, egzon (z ang. exon – expressed region, „region ulegający ekspresji”) – region DNA lub pierwotnego transkryptu RNA, który pozostaje w dojrzałym, funkcjonalnym RNA po wycięciu intronów podczas splicingu. Sekwencje eksonowe poprzedzielane intronami występują w komórkach eukariotycznych i archaeonach. Część genomu odpowiadająca kompletnemu zestawowi eksonów organizmu lub komórki to eksom.
SJP.pl
Wikipedia
w biologii: proces przechodzenia substancji w jelicie od błony śluzowej do światła
SJP.pl
przyrząd do ćwiczeń w postaci rozciągliwych taśm lub sprężyn, służący wzmacnianiu siły mięśniowej
Ekspander – graf o niewielkiej liczbie krawędzi, w którym każdy podzbiór wierzchołków ma dużo sąsiadów. Istnieje kilka nierównoważnych formalizacji tej własności, definiujących różne klasy ekspanderów. Ekspandery pozwoliły na uzyskanie kilku istotnych wyników z różnych dziedzin informatyki: dowodów w teorii złożoności, projektowaniu sieci sortujących, kodów korekcji błędów, ekstraktorów losowości i odpornych na błędy schematów komunikacji w sieciach komputerowych.
SJP.pl
Wikipedia
guma oplatana żyłką polietylenową
SJP.pl
rozszerzać, rozwijać, powiększać
SJP.pl
1. rozprzestrzenianie się na jakimś obszarze;
2. dążenie kraju do powiększenia swojego terytorium, zwiększania wpływów politycznych, gospodarczych;
3. wzmocnienie sygnału o niskiej amplitudzie
rzeczownik, rodzaj żeński
(1.1) rozprzestrzenianie się czegoś na jakimś obszarze
(1.2) polit. zajmowanie przez państwo nowych terytoriów
(1.3) ekon. zdobywanie rynków zbytu
(1.4) fiz. zwiększanie się objętości substancji podczas przemian termodynamicznych w urządzeniach technicznych
(1.5) telekom. przekształcanie sygnału telekomunikacyjnego w taki sposób, aby wzmocnienie sygnałów o większej amplitudzie było większe
Ekspansja – proces termodynamiczny, polegający na zwiększaniu objętości układu z wykonywaniem przez układ pracy. Rezultatem adiabatycznej ekspansji gazu jest obniżenie się jego temperatury. Procesem odwrotnym do ekspansji jest kompresja.
SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia
osoba, zwykle przywódca państwa, dążący do przejmowania kontroli politycznej lub ekonomicznej nad kolejnymi terytoriami
SJP.pl
SJP.pl
dotyczący ekspansji lub ekspansjonizmu; ekspansywny
SJP.pl
polityka państwa polegająca na zdobywaniu kontroli militarnej lub gospodarczej nad kolejnymi terytoriami
rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy
(1.1) polit. zaborcza polityka państwa polegająca na dążeniu do zajmowania nowych terytoriów i opanowywania nowych rynków zbytu;
SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia
przymiotnik od: ekspansja
SJP.pl
przysłówek
(1.1) w sposób ekspansywny
Wiktionary
stopień wyższy od przysłówka: ekspansywnie
SJP.pl
stopień wyższy od przymiotnika: ekspansywny
SJP.pl
1. dążenie do ekspansji;
2. zwiększanie zasięgu;
3. nieumiejętność opanowania, pohamowania uczuć
SJP.pl
1. zwiększający swój rozmiar lub zasięg, zwłaszcza terytorialny;
2. dążący do rozszerzania sfery swoich wpływów lub władzy;
3. natarczywy i nieopanowany w przejawianiu swych uczuć; wybuchowy, wylewny
przymiotnik
(1.1) taki, który zwiększa swój zasięg
(1.2) taki, który dąży do ekspansji
(1.3) nieopanowany w przejawianiu swych uczuć
SJP.pl
Wiktionary
były partner (życiowy)
SJP.pl
była partnerka (życiowa)
SJP.pl
środowiskowo: wybitny specjalista, który opuścił ojczyznę, by pracować za granicą; expat, ekspata
Ekspatriacja – opuszczenie kraju ojczystego. Określenie stosowane jest zarówno do dobrowolnego opuszczenia ojczyzny, jak i przymusowego wydalenia, także w połączeniu z utratą obywatelstwa; wygnanie, banicja. Etymologicznie termin wywodzi się ze średniowiecznej łaciny: expatriare – „opuszczać ojczyznę” (ex oznacza „z”, a patriā „ojczyzna”).
SJP.pl
Wikipedia
środowiskowo: wybitny specjalista, który opuścił ojczyznę, by pracować za granicą; expat, ekspata
rzeczownik, rodzaj męskoosobowy
(1.1) socjol. specjalista wysokiej klasy, który dobrowolnie opuścił ojczyznę celem pracy za granicą
SJP.pl
Wiktionary
→ ekspata
SJP.pl
1. wydalenie kogoś poza granice ojczyzny;
2. dobrowolne opuszczenie kraju
rzeczownik, rodzaj żeński
(1.1) przymusowe wysłanie kogoś poza granicę rodowitego kraju
(1.2) dobrowolne opuszczenie ojczyzny
Ekspatriacja – opuszczenie kraju ojczystego. Określenie stosowane jest zarówno do dobrowolnego opuszczenia ojczyzny, jak i przymusowego wydalenia, także w połączeniu z utratą obywatelstwa; wygnanie, banicja. Etymologicznie termin wywodzi się ze średniowiecznej łaciny: expatriare – „opuszczać ojczyznę” (ex oznacza „z”, a patriā „ojczyzna”).
SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia
osoba, która opuściła swoją ojczyznę dobrowolnie lub pod przymusem
rzeczownik, rodzaj męskoosobowy
(1.1) ktoś, kto opuścił swoją ojczyznę
Ekspatriacja – opuszczenie kraju ojczystego. Określenie stosowane jest zarówno do dobrowolnego opuszczenia ojczyzny, jak i przymusowego wydalenia, także w połączeniu z utratą obywatelstwa; wygnanie, banicja. Etymologicznie termin wywodzi się ze średniowiecznej łaciny: expatriare – „opuszczać ojczyznę” (ex oznacza „z”, a patriā „ojczyzna”).
SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia
SJP.pl
1. zmuszać, zmusić kogoś do opuszczenia ojczyzny; wysiedlać (wysiedlić);
2. ekspatriować się - opuszczać, opuścić ojczyznę dobrowolnie lub pod przymusem
SJP.pl
rzeczownik, rodzaj męskoosobowy
(1.1) rzad. wychodźca, emigrant, bezkrajowiec, azylant
Wiktionary
ten, kto sprzedaje coś; sprzedawca
rzeczownik, rodzaj męskoosobowy
(1.1) człowiek, który sprzedaje towar w sklepie
SJP.pl
Wiktionary
sprzedawczyni sklepowa
rzeczownik, rodzaj żeński
(1.1) kobieta, która sprzedaje towar w sklepie
SJP.pl
Wiktionary
1. wysłać (wysyłać), wyprawić (wyprawiać) kogoś lub coś;
2. przestarzałe: obsłużyć (obsługiwać) klientów w sklepie
SJP.pl
bardzo dobrze, biegle, wprawnie; expedite
SJP.pl
1. wyprawa zorganizowana w określonym celu
2. wysyłanie, wyprawianie czegoś (np. towarów)
rzeczownik, rodzaj żeński
(1.1) wyprawa zorganizowana w określonym celu; także.: grupa osób biorąca w niej udział
(1.2) wysyłanie przesyłek lub towarów na miejsce przeznaczenia
(1.3) wyprawianie gdzieś kogoś
(1.4) dział w instytucji zajmujący się przyjmowaniem i wysyłaniem towarów, papierów urzędowych itp.
(1.5) stpol. pismo urzędowe
(1.6) stpol. wyprawa wojenna
SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia
związany z ekspedycją
SJP.pl
1. osoba zajmująca się wysyłaniem towarów, zwłaszcza w instytucjach handlowych lub przewozowych;
2. dawniej: właściciel biura ekspedycyjnego
Ekspedytor – pracownik dokonujący w przedsiębiorstwie przewozowym wysyłki towarów i rzeczy oraz przygotowuje, wysyła i rozlicza dokumentację ekspedycyjną.
SJP.pl
Wikipedia
1. kobieta zajmująca się wysyłaniem towarów, zwłaszcza w instytucjach handlowych lub przewozowych;
2. dawniej: właścicielka biura ekspedycyjnego
SJP.pl
dział w instytucji zajmujący się przyjmowaniem i wysyłaniem towarów
SJP.pl
1. nadanie przez papieża beneficjum przez tzw. prewencję;
2. dawniej: prawo do dóbr, godności itp., których objęcie nastąpić miało dopiero w określonych okolicznościach;
3. dawniej: pismo królewskie gwarantujące nadanie np. godności w razie wakansu
rzeczownik, rodzaj żeński
(1.1) przest. nadzieja, widoki na przyszłość, oczekiwanie
(1.2) hist. pismo królewskie lub papieskie przyrzekające nadanie godności, stanowisk lub beneficjów w razie wakatu
(1.3) praw. sytuacja, w której niektóre wymogi prawne dotyczące powstania wierzytelności lub innego prawa podmiotowego zostały częściowo spełnione;
Ekspektatywa (śrdw. łac. exspectativa, expectativa z łac. expectare „wypatrywać; oczekiwać”) „oczekiwanie prawne” (wierzytelność przyszła) – sytuacja, w której niektóre wymogi prawne dotyczące powstania wierzytelności lub innego prawa podmiotowego zostały częściowo spełnione. Warunkami tymi mogą być m.in.:
SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia
przestarzale: wydatek, nakład, koszt
rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy
(1.1) ekon. przest. ponoszony koszt
SJP.pl
Wiktionary
dawniej: wydawać pieniądze, ponosić koszty; zużywać
SJP.pl
dawniej: kosztowny
SJP.pl
przestarzałe:
1. nie liczący się z wydatkami, rozrzutny;
2. kosztowny, drogi
SJP.pl
SJP.pl
dawniej: doświadczenie, biegłość w czymś
rzeczownik, rodzaj żeński
(1.1) daw. doświadczenie
SJP.pl
Wiktionary
bazujący na doświadczeniu
SJP.pl
specjalista, człowiek, który zna się na tym, co robi
rzeczownik, rodzaj męskoosobowy
(1.1) specjalista w danej dziedzinie, osoba o teoretycznej i praktycznej znajomości danego tematu
SJP.pl
Wiktionary
→ ekspert
rzeczownik, rodzaj żeński
(1.1) forma żeńska od: ekspert
SJP.pl
Wiktionary
związany z ekspertem
SJP.pl
1. analiza, badanie prowadzone przez eksperta;
2. orzeczenie wydane jako wynik tego badania
rzeczownik, rodzaj żeński
(1.1) badanie przeprowadzane przez eksperta
(1.2) orzeczenie wydane po badaniu przez eksperta
Ekspertyza – zespół czynności badawczych przeprowadzany przez biegłego w danej dziedzinie, na zlecenie organu procesowego, zakończonych wystawieniem przez niego opinii, która może pełnić funkcję dowodu w postępowaniu. W przypadku, gdy wymagają tego okoliczności, powołuje się kilku biegłych z różnych dziedzin, którzy wspólnie przeprowadzają ekspertyzę. Jej wynikiem jest wówczas kilka odrębnych opinii, dotyczących tej samej sprawy.
SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia
przymiotnik od: ekspertyza
SJP.pl
rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy
(1.1) zdrobn. od eksperyment
Wiktionary
1. realizacja nowatorskiego pomysłu, zwłaszcza wykonywana po raz pierwszy;
2. naukowe zbadanie jakiegoś zjawiska, zwykle w warunkach laboratoryjnych; doświadczenie
rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy
(1.1) pierwsza realizacja świeżego, nowatorskiego pomysłu, planu
(1.2) nauk. doświadczenie naukowe przeprowadzone w celu zbadania jakiegoś zjawiska;
Eksperyment (łac. experimentum – doświadczenie, badanie) – w naukach przyrodniczych i społecznych zbiór działań wzbudzających w obiektach materialnych określone reakcje i zjawiska w warunkach pozwalających kontrolować wszelkie istotne czynniki, które poddaje się dokładnej obserwacji.
SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia
SJP.pl
SJP.pl
przymiotnik relacyjny
(1.1) związany z eksperymentalizmem, dotyczący eksperymentalizmu
Wiktionary
1. kierunek literacki charakteryzujący się wprowadzaniem nowatorskich, eksperymentalnych pomysłów w realizacji dzieła, odmiana ekspresjonizmu;
2. w filozofii, metodologii nauk: pogląd, według którego właściwą metodą ustalania zasadności twierdzeń naukowych jest ich eksperymentalne sprawdzenie; empiryzm
rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy
(1.1) nauk. pogląd głoszący konieczność sprawdzania prawdziwości twierdzeń naukowych drogą eksperymentu, doświadczenia
(1.2) liter. muz. nurt w literaturze i muzyce charakteryzujący się wprowadzaniem nowatorskich, eksperymentalnych pomysłów w realizacji dzieła
SJP.pl
Wiktionary
1. cecha czegoś dotyczącego eksperymentu - próby realizacji nowatorskiego pomysłu;
2. cecha czegoś opartego na eksperymencie - doświadczeniu naukowym
rzeczownik, rodzaj żeński
(1.1) cecha tego, co eksperymentalne
SJP.pl
Wiktionary
przymiotnik
(1.1) związany z eksperymentem; dokonywany po raz pierwszy
(1.2) nauk. opierający się na eksperymencie
(1.3) innowacyjny; taki, który wprowadza jako pierwszy coś nowego
Wiktionary
osoba dokonująca doświadczeń naukowych, eksperymentów
rzeczownik, rodzaj męskoosobowy
(1.1) człowiek realizujący nowe pomysły, testujący nowości, przeprowadzający eksperymenty
SJP.pl
Wiktionary
kobieta dokonująca doświadczeń naukowych, eksperymentów
rzeczownik, rodzaj żeński
(1.1) forma żeńska od: eksperymentator
SJP.pl
Wiktionary
przymiotnik relacyjny
(1.1) właściwy eksperymentatorowi, związany z eksperymentami
SJP.pl
Wiktionary
przeprowadzać eksperyment, badanie, doświadczenie
czasownik nieprzechodni niedokonany
(1.1) przeprowadzać eksperyment, podejmować próby, szukać nowych pomysłów i rozwiązań
SJP.pl
Wiktionary
rzeczownik, rodzaj nijaki
(1.1) prowadzenie eksperymentów
Wiktionary
były członek PZPR (Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej)
rzeczownik, rodzaj męskoosobowy
(1.1) były członek PZPR (Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej)
SJP.pl
Wiktionary
1. przebłaganie, pokuta;
2. zadośćuczynienie, odkupienie winy
rzeczownik, rodzaj żeński
(1.1) rel. pokuta za popełnione grzechy, odkupienie ich przed Bogiem i przed ludźmi
Ekspiacja (łac. expiatio „odpokutowanie za winę, oczyszczenie”) – ludzkie działanie o charakterze religijnym (pokuta), mające na celu przywrócenie jedności z Bogiem naruszonej grzechem samego pokutującego lub innego człowieka czy społeczności.
SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia
związany z ekspiacją
przymiotnik relacyjny
(1.1) książk. związany z ekspiacją, dotyczący ekspiacji
SJP.pl
Wiktionary
środowiskowo w grach komputerowych: zdobywać punkty doświadczenia; expić
SJP.pl
były pierwszoligowiec
SJP.pl
występujący kiedyś w pierwszej lidze, związany dawniej z pierwszą ligą
SJP.pl
1. w językoznawstwie: wydech powietrza z płuc
2. dawniej: upływ terminu, wygaśnięcie kontraktu
SJP.pl
związany z ekspiracją
SJP.pl
urządzenie emitujące lub wysyłające strumień powietrza, gazu lub pary
SJP.pl
przestarzale o terminach, umowach: upłynąć, upływać, wygasnąć, wygasać
SJP.pl
logiczne wyprowadzenie danego uznanego zdania z innych zdań już uznanych, w skończonej liczbie kroków; wyjaśnianie
Wyjaśnianie, tłumaczenie, eksplanacja – zadanie myślowe polegające na wskazaniu racji dla stwierdzonego zdania; jedna z najbardziej znanych odmian rozumowania obok wnioskowania, dowodzenia i sprawdzania.
Wyjaśnienie polega na odpowiedzi na pytanie "dlaczego tak jest jak stwierdziliśmy?" (w odróżnieniu od rozumowania typu dowodzenie, gdzie orzekamy o wartości logicznej stwierdzenia, odpowiadając np. na pytanie "czy to, co stwierdziliśmy jest prawdą?"). Zatem można powiedzieć, że wyjaśnianie jest szukaniem związków między stwierdzonymi faktami(uznanymi za prawdziwe), bez potrzeby dowodzenia ich wartości logicznych.
SJP.pl
Wikipedia
objaśniający, tłumaczący
SJP.pl
operacyjne oddzielenie narządu, fragmentu tkanki lub grupy komórek od organizmu, w celu ich przeszczepienia
SJP.pl
narząd, tkanka lub ich fragmenty, pobrane z organizmu i hodowane w warunkach sztucznych in vitro
Eksplantat – wyodrębniony fragment tkanki lub narządu użyty do zapoczątkowania kultury in vitro.
SJP.pl
Wikipedia
[czytaj: eksplic-ite] wyraźnie i jednoznacznie; eksplicytnie
SJP.pl
SJP.pl
wyraźny i jednoznaczny
SJP.pl
wyjaśnianie, tłumaczenie
rzeczownik, rodzaj żeński
(1.1) objaśnienie, wyjaśnienie, wytłumaczenie
Eksplikacja (ang. explication) – pojęcie wprowadzone przez Rudolfa Carnapa, oznaczające konstrukcję pojęcia P2 mającego ten sam zakres, co pojęcie P1, będącego jednak bardziej precyzyjnym. Pojęcie uściślane (P1) to explicandum, pojęcie uściślające (P2) to explicatum. Jednym z przykładów eksplikacji podanych przez Carnapa jest pojęcie L-prawdy, stanowiące explicatum pojęcia analityczności.
SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia
rzadko: służący eksplikacji, wyjaśnieniu, związany z wyjaśnianiem; eksplikatywny
SJP.pl
rzadko: służący eksplikacji, wyjaśnieniu, związany z wyjaśnianiem; eksplikacyjny
SJP.pl
dawniej: tłumaczyć, wyjaśniać
czasownik przechodni
(1.1) książk. wyjaśniać, tłumaczyć, interpretować, uzasadniać
(1.2) daw. tłumaczyć, przekładać
czasownik zwrotny eksplikować się
(2.1) daw. wojsk. rozwijać się, rozciągać się (na linii bitewnej)
(2.2) daw. tłumaczyć się
SJP.pl
Wiktionary
rzeczownik, rodzaj nijaki
(1.1) odczasownikowy od|eksplikować.
Wiktionary
1. wydobywanie bogactw naturalnych;
2. użytkowanie urządzeń, maszyn itp.;
3. maksymalne wykorzystanie kogoś bądź czegoś;
4. czerpanie korzyści z cudzej pracy najemnej; wyzysk, wyzyskiwanie;
5. racjonalne wykorzystywanie czegoś
rzeczownik, rodzaj żeński
(1.1) techn. używanie, użytkowanie urządzeń lub maszyn
(1.2) górn. wydobywanie bogactw naturalnych
(1.3) uzyskiwanie maksymalnych zysków czyimś kosztem
Eksploatacja – pojęcie interdyscyplinarne, które może być różnie pojmowane, np. w inżynierii to użytkowanie (wraz z naprawami, konserwacją itp.) maszyn, urządzeń lub różnych innych systemów technicznych, w ekonomii – to wykorzystywanie złóż mineralnych, np. węgla, lub sposób gospodarowania środkami trwałymi w przedsiębiorstwie, w polityce – to wykorzystywanie siły roboczej i wyzysk klasowy
SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia
dotyczący eksploatacji
przymiotnik
(1.1) dotyczący eksploatacji; związany z użytkowaniem czegoś
SJP.pl
Wiktionary
1. osoba wydobywającą i użytkująca bogactwa naturalne;
2. osoba wyzyskująca kogoś; wyzyskiwacz
SJP.pl
SJP.pl
przymiotnik relacyjny
(1.1) związany z eksploatatorem, tym kto eksploatuje, wyzyskuje czyjąś pracę, trud
Wiktionary
1. wydobywać bogactwa naturalne;
2. użytkować urządzenia, maszyny itp.;
3. ciągnąć zyski z cudzej pracy najemnej; wykorzystywać kogoś lub coś maksymalnie
czasownik
(1.1) wykorzystywać, czerpać korzyści z czegoś
SJP.pl
Wiktionary
rzeczownik, rodzaj nijaki
(1.1) odczasownikowy od|eksploatować.
Wiktionary
książkowo:
1. wybuchnąć, wybuchać, rozpaść się, rozpadać się na drobne kawałki z hukiem;
2. przenośnie: gwałtownie dać, dawać ujście swoim emocjom; wybuchnąć, wybuchać
czasownik nieprzechodni dwuaspektowy
(1.1) z hukiem i gwałtownie rozpadać się (rozpaść się) na mniejsze kawałki
SJP.pl
Wiktionary
rzeczownik, rodzaj nijaki
(1.1) odczasownikowy od|eksplodować.
Wiktionary
badanie, poszukiwanie
rzeczownik, rodzaj żeński
(1.1) poszukiwanie i badanie nowych dziedzin albo terenów
Eksploracja – badanie nieznanych dziedzin lub terenów
SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia
związany z eksploracją
SJP.pl
badacz, poszukiwacz
SJP.pl
badaczka, poszukiwaczka
SJP.pl
badać, przeszukiwać, odkrywać coś
SJP.pl
rzeczownik, rodzaj nijaki
(1.1) odczasownikowy od|eksplorować.
Wiktionary
rzeczownik, rodzaj żeński
(1.1) rozerwanie się z hukiem;
(1.2) przen. gwałtowny wzrost, rozwój czegoś
Wybuch – gwałtowne wydzielenie dużych ilości energii, któremu towarzyszą zwykle nagły wzrost temperatury i ciśnienia oraz emisja promieniowania (np. błyskawica, impuls świetlny wybuchu jądrowego) i fal akustycznych (np. grom dźwiękowy, huk wystrzału). Wybuchy są spowodowane:
Wiktionary oraz Wikipedia
Wikipedia
przymiotnik od: eksplozja
SJP.pl
przyrząd mierzący stopień zagrożenia wybuchem różnych substancji, przeważnie cieczy i gazów
Eksplozymetr – przyrząd przeznaczony do pomiaru stopnia zagrożenia wybuchem gazów i par cieczy palnych. Eksplozymetry mierzą stężenie czynnika palnego w powietrzu, porównują z granicami wybuchowości (najczęściej z dolną granicą wybuchowości). W razie przekroczenia ustawionego limitu włącza się alarm ostrzegający o zagrożeniu.
SJP.pl
Wikipedia
SJP.pl
przymiotnik
(1.1) rzad. wybuchowy
Wiktionary
były poddany
SJP.pl
były polityk
SJP.pl
zdrobnienie od: eksponat
rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy
(1.1) zdrobn. od eksponat
SJP.pl
Wiktionary
przedmiot wystawiony do oglądania w muzeum, na wystawie, pokazie; okaz
rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy
(1.1) przedmiot wystawiony do oglądania w muzeum, na wystawie, pokazie itp.
Eksponat – przedmiot wystawiony na pokaz.
Eksponaty to przeważnie:
SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia
związany z eksponatem
SJP.pl
przymiotnik od: eksponent
SJP.pl
zmieniający się w postępie geometrycznym; wykładniczy
SJP.pl
rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy
(1.1) mat. funkcja wykładnicza równa stałej e podniesionej do pewnej potęgi
Funkcja wykładnicza, funkcja eksponencjalna – dwojako definiowany typ funkcji matematycznej:
Wiktionary oraz Wikipedia
1. osoba wystawiająca dany przedmiot na wystawie; wystawca;
2. reprezentant, przedstawiciel jakichś poglądów lub interesów określonego środowiska
SJP.pl
w matematyce: wykładnik
Funkcja wykładnicza, funkcja eksponencjalna – dwojako definiowany typ funkcji matematycznej:
SJP.pl
Wikipedia
kobieta wystawiająca dany przedmiot na wystawie
SJP.pl
pokazywać, wystawiać na widok publiczny
czasownik przechodni niedokonany (dk. wyeksponować)
(1.1) wystawiać na pierwszy plan
czasownik przechodni niedokonany (dk. brak)
(2.1) wystawiać na pokaz
(2.2) fot. wystawiać kliszę fotograficzną na działanie światła
czasownik zwrotny niedokonany eksponować się (dk. wyeksponować się)
(3.1) wystawiać siebie na działanie czego
(3.2) być wystawianym
SJP.pl
Wiktionary
rzeczownik, rodzaj nijaki
(1.1) wystawianie na pokaz
(1.2) podkreślanie ważności lub szczególności
(1.3) wystawianie na działanie
Wiktionary
1. wysunięty na pierwszy plan;
2. znajdujący się na niebezpiecznym miejscu, najbardziej narażony na coś
SJP.pl
rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy
(1.1) zdrobn. od eksport
Wiktionary
sprzedaż towarów za granicę
rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy
(1.1) sprzedaż towarów lub wywóz krajowego kapitału za granicę albo świadczenie usług zagranicznemu klientowi
Eksport (z łac. ex „poza” + portare „nieść”) – sprzedaż towarów lub usług wytwarzanych w danym państwie podmiotom zagranicznym.
Zgodnie z prawem podatkowym państw należących do Unii Europejskiej eksportem określa się sprzedaż towarów lub usług poza UE. Sprzedaż towarów w obrębie państw należących do Unii Europejskiej to sprzedaż wewnątrzwspólnotowa.
SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia
1. uroczyste wyprowadzenie zwłok do kościoła lub kaplicy przed pogrzebem;
2. przewóz zwłok do miejsca pochówku
rzeczownik, rodzaj żeński
(1.1) uroczyste wyprowadzenie zwłok do kaplicy przed pogrzebem
(1.2) przewóz zwłok na miejsce pochówku
SJP.pl
Wiktionary
rzeczownik, rodzaj męskoosobowy
(1.1) hand. osoba lub firma zajmująca się wysyłką towaru za granicę
Eksport (z łac. ex „poza” + portare „nieść”) – sprzedaż towarów lub usług wytwarzanych w danym państwie podmiotom zagranicznym.
Zgodnie z prawem podatkowym państw należących do Unii Europejskiej eksportem określa się sprzedaż towarów lub usług poza UE. Sprzedaż towarów w obrębie państw należących do Unii Europejskiej to sprzedaż wewnątrzwspólnotowa.
Wiktionary oraz Wikipedia
rzeczownik, rodzaj żeński
(1.1) hand. kobieta zajmująca się wysyłką towaru za granicę
SJP.pl
Wiktionary
przymiotnik relacyjny
(1.1) związany z eksporterem, dotyczący eksportera, będący eksporterem
Wiktionary
czasownik przechodni niedokonany
(1.1) ekon. hand. wywozić towary, kapitały za granicę w celu wymiany handlowej lub świadczyć odpłatne usługi na rzecz kontrahenta zagranicznego
(1.2) inform. przetwarzać dany zbiór informacji w jeden plik
(1.3) sport. wysyłać zawodnika do innego klubu na mocy kontraktu
Wiktionary
rzeczownik, rodzaj nijaki
(1.1) ekon. sprzedawanie towarów lub usług za granicę
Wiktionary
związany z eksportem i importem
SJP.pl
związany z eksportem
przymiotnik
(1.1) ekon. dotyczący eksportu, przeznaczony do sprzedaży za granicę
SJP.pl
Wiktionary
dawniej: pozbawienie kogoś majątku; wywłaszczenie
SJP.pl
były poseł
SJP.pl
była posłanka
SJP.pl
rzeczownik, rodzaj męskoosobowy
(1.1) ktoś, kto był dawniej powstańcem
Wiktionary
1. zbiór przedmiotów umieszczonych w miejscu publicznym;
2. pokaz;
3. położenie budynku w stosunku do stron świata;
4. naświetlenie materiału światłoczułego
rzeczownik, rodzaj żeński
(1.1) książk. prezentacja, wystawienie czegoś na pokaz; pokaz, wystawa
(1.2) zbiór przedmiotów umieszczonych na wystawie (w muzeum, galerii itp.)
(1.7) liter. wprowadzenie w akcję utworu literackiego (przy użyciu np. prologu, sceny), zapoznający czytelnika z sytuacją wyjściową: najważniejszymi postaciami i problemami tegoż utworu
(1.11) meteorol. położenie stoku w stosunku do promieni słonecznych lub wiatru; wystawa
SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia
zdrobnienie od: ekspozycja
SJP.pl
związany z ekspozycją
SJP.pl
osoba odpowiedzialna za organizację ekspozycji produktów w lokalu; merchandiser
SJP.pl
oddział, filia, placówka, przedstawicielstwo
Ekspozytura – urząd zastępczy, pomocniczy, utworzony przez centralę w ośrodkach, w których wielka ilość i ważność spraw wymaga szybkiego działania.
SJP.pl
Wikipedia
związany z ekspozyturą
SJP.pl
skrót od: ekspresywny
SJP.pl
były pracownik
SJP.pl
były premier
SJP.pl
była premierka
SJP.pl
expres;
1. pośpieszna przesyłka pocztowa;
2. pociąg pośpieszny; express;
3. urządzenie elektryczne do szybkiego parzenia kawy;
4. dawniej: karabin szybkostrzelny;
5. potocznie: zamek błyskawiczny
rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy
(1.1) urządzenie elektryczne służące do parzenia kawy;
(1.2) szybszy pociąg osobowy o wysokim standardzie poruszający się między dużymi miastami;
(1.3) pośpieszna przesyłka pocztowa, którą dostarcza się od razu po nadejściu do urzędu pocztowego
(1.4) sposób wykonania usługi szybciej niż zwykle, ale za wyższą opłatą
(1.5) dwa karabinki połączone krótką, usztywnioną pętlą z taśmy;
(1.6) sztucer podwójny o poziomym lub pionowym ułożeniu luf gwintowanych;
(1.7) pot. zamek błyskawiczny
SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia
przestarzale: posłaniec, goniec; expres
SJP.pl
1. czasopismo, w którego tytule występuje słowo "ekspres" (np. Express Wieczorny);
2. pociąg ekspresowy; ekspres
SJP.pl
1. wyrazisty sposób wyrażania uczuć, przeżyć lub myśli;
2. zdolność przekonującego wyrażania i przekazywania emocji;
3. ekspresja genu - odczytanie informacji genetycznej i przepisanie jej na białka
rzeczownik, rodzaj żeński
(1.1) wyraziste i sugestywne wyrażanie (uzewnętrznianie) uczuć
(1.2) biol. wyrażenie, w postaci transkryptu RNA lub produktu polipeptydowego, informacji genetycznej zawartej w genomie
SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia
artysta tworzący w stylu ekspresjonistycznym, charakteryzującym się emocjonalną wyrazistością oraz siłą oddziaływania dzieła na odbiorcę
SJP.pl
reprezentantka ekspresjonizmu, kierunku w sztuce cechującego się wewnętrznym, subiektywnym podejściem do twórczości nasyconej wewnętrznymi przeżyciami autora
SJP.pl
rzeczownik, rodzaj żeński
(1.1) odprzym. cecha tego, co jest ekspresjonistyczne; cecha tych, którzy są ekspresjonistyczni
Wiktionary
przymiotnik relacyjny
(1.1) szt. związany z ekspresjonizmem, dotyczący ekspresjonizmu albo ekspresjonisty
SJP.pl
Wiktionary
kierunek w sztuce, głównie w malarstwie początku XX w., koncentrujący się na wyrażaniu subiektywnych doznań twórcy
rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy
(1.1) szt. kierunek w sztuce, który miał na celu wyrażenie uczuć artysty;
Ekspresjonizm (łac. expressio – „wyraz, wyrażenie”) – kierunek artystyczny w kulturze europejskiej i amerykańskiej I poł. XX wieku, obecny we wszystkich dziedzinach sztuki.
Termin „ekspresjonizm” po raz pierwszy został użyty w 1901 przez francuskiego malarza Julián-Auguste Hervé, który nazwał tak cykl swoich obrazów wystawionych w paryskim Salonie Niezależnych.
SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia
potocznie:
1. droga ekspresowa;
2. herbata ekspresowa
rzeczownik, rodzaj żeński
(1.1) pot. droga ekspresowa
SJP.pl
Wiktionary
przymiotnik
(1.1) charakteryzujący się dużą szybkością
Wiktionary
stopień wyższy od przysłówka: ekspresyjnie
SJP.pl
stopień wyższy od przymiotnika: ekspresyjny; bardziej ekspresyjny
SJP.pl
rzeczownik, rodzaj żeński
(1.1) cecha tego, co jest ekspresyjne; cecha tych, którzy są ekspresyjni
SJP.pl
Wiktionary
silnie oddziałujący na odbiorcę, mający dużą siłę wyrazu; ekspresywny, sugestywny, wyrazisty
przymiotnik
(1.1) odznaczający się siłą wyrazu
SJP.pl
Wiktionary
wyraz lub wyrażenie o charakterze sugestywnym, dobitnym, wyrazistym
Słownictwo ekspresywne, leksyka ekspresywna, ekspresywizmy, ekspresywa, emocjonalizmy – słownictwo o zabarwieniu ekspresywnym, wyrażające emocjonalny stosunek mówiącego do tematu wypowiedzi (np. przedmiotu, cechy lub czynności). Ekspresywizmy przyciągają uwagę odbiorcy za sprawą swoich cech dźwiękowych lub semantycznych.
SJP.pl
Wikipedia
stopień wyższy od przysłówka: ekspresywnie
SJP.pl
stopień wyższy od przymiotnika: ekspresywny; bardziej ekspresywny
SJP.pl
mający charakter ekspresywny oraz oceniający
SJP.pl
zdolność wyrazistego i sugestywnego wyrażania uczuć
SJP.pl
silnie oddziałujący na odbiorcę, mający dużą siłę wyrazu; ekspresyjny, sugestywny, wyrazisty
przymiotnik
(1.1) posiadajacy dużą moc wyrazu
SJP.pl
Wiktionary
były prezes
SJP.pl
były prezydent
rzeczownik, rodzaj męskoosobowy
(1.1) ktoś, kto był dawniej prezydentem
SJP.pl
Wiktionary
była prezydentka
SJP.pl
przymusowe pozbawienie prawa własności; wywłaszczenie
rzeczownik, rodzaj żeński
(1.1) przymusowe wywłaszczenie
Wywłaszczenie (także ekspropriacja z łac. expropriatio; expropiare – wywłaszać, propius – własny) – przymusowe pozbawienie własności nieruchomości, pozbawienie lub ograniczenie prawa rzeczowego przysługującego wobec nieruchomości określonej osoby na mocy indywidualnego aktu prawnego i wyłącznie na cele publiczne. Wywłaszczenie nieruchomości może być dokonane, gdy nie można jej nabyć w drodze umowy cywilnoprawnej. Stanowi najdalej idącą ingerencję w prawo rzeczowe, na którą składają się trzy podstawowe elementy:
SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia
przymiotnik od: ekspropriacja
SJP.pl
dawniej:
1. osoba wywłaszczająca kogoś, pozbawiająca kogoś jego własności;
2. ironicznie: złodziej
SJP.pl
były przewodniczący
SJP.pl
1. brutalne usuwanie z kraju lub posiadłości; rugowanie;
2. faza kaszlu, w której powietrze wydostaje się na zewnątrz wraz z wydzieliną; odkrztuszanie
Ekspulsja (łac. expulsio) – wydalenie dyplomaty uznanego za persona non grata po upłynięciu wyznaczonego terminu opuszczenia kraju przyjmującego misję dyplomatyczną i utracie immunitetu dyplomatycznego.
SJP.pl
Wikipedia
wydalać kogoś pod przymusem z kraju lub posiadłości; rugować, wydalać
SJP.pl
rzeczownik, rodzaj żeński
(1.1) odprzym. cecha tego, co jest ekspulsywne; cecha tych, którzy są ekspulsywni
Wiktionary
rzeczownik, rodzaj męskoosobowy
(1.1) ktoś, kto był dawniej pułkownikiem
Wiktionary
były satelita (np. państwo będące dawniej satelitą Związku Radzieckiego)
SJP.pl
były starosta
SJP.pl
dawniej:
1. wpis w księdze hipotecznej anulujący wpis uprzedni, stwierdzający jego nieważność;
2. dokument stwierdzający dokonanie tego wpisu
SJP.pl
kobieta zdolna do znajdowania się w stanie ekstazy
SJP.pl
stopień wyższy od przysłówka: ekstatycznie
SJP.pl
SJP.pl
książkowo: będący wynikiem ekstazy, mający charakter ekstazy - zachwytu, radosnego uniesienia, podniecenia; euforyczny, entuzjastyczny, frenetyczny, owacyjny
przymiotnik
(1.1) dotyczący ekstazy, wywodzący się z ekstazy; będący wynikiem ekstazy
SJP.pl
Wiktionary
osoba skłonna do ulegania stanom ekstazy
SJP.pl
doktryna uważająca ekstazę za źródło poznania
SJP.pl
1. zachwyt, uniesienie połączone z utratą poczucia rzeczywistości;
2. syntetyczny narkotyk będący pochodną amfetaminy, środek psychoaktywny nielegalny w Polsce; ecstasy, ekstazy, extasy, extazy;
3. potocznie: tabletka zawierająca ten narkotyk; ecstasy, ekstazy, extasy, extazy
rzeczownik, rodzaj żeński
(1.1) psych. stan zachwytu o charakterze majaczeniowym, często mający treść lub zabarwienie religijne; stan oderwania od rzeczywistości;
Ekstaza (stgr. ἔκστασις (ekstasis), „bycie na zewnątrz siebie”) – wieloznaczne pojęcie, najczęściej odnoszące się do stanu człowieka, w którym działania i władze psychiki są tak zwrócone ku przedmiotowi poznania i pragnień, że osoba w mniejszym lub większym stopniu staje się niezdolna do odbierania i odczuwania zewnętrznych bodźców zmysłowych. Czasem interpretowane jako tzw. odmienne stany świadomości.
SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia
dawniej: wpadać w zachwyt; unosić się
SJP.pl
1. zachwyt, uniesienie połączone z utratą poczucia rzeczywistości;
2. syntetyczny narkotyk będący pochodną amfetaminy, środek psychoaktywny nielegalny w Polsce; ecstasy, ekstazy, extasy, extazy;
3. potocznie: tabletka zawierająca ten narkotyk; ecstasy, ekstazy, extasy, extazy
3,4-Metylenodioksymetamfetamina, MDMA, ecstasy, XTC – organiczny związek chemiczny, drugorzędowa amina, pochodna fenyloetyloaminy. Półsyntetyczna substancja psychoaktywna wykazująca działanie empatogenne, euforyczne i psychodeliczne.
SJP.pl
Wikipedia
ćwiczenie polegające na tłumaczeniu z jednego języka na drugi
rzeczownik, rodzaj nijaki
(1.1) daw. ćwiczenie klasowe polegające na tłumaczeniu słów z jednego języka na drugi bez przygotowania
SJP.pl
Wiktionary
1. urządzenie do powiększania prącia;
2. urządzenie zwiększające dystans transmisji interfejsu USB lub sygnału wideo
SJP.pl
1. rozciągłość, zasięg;
2. rozciągłość jako główna cecha przestrzeni;
3. właściwość ciał polegająca na ich trójwymiarowości;
4. zakres funkcji zdaniowej wyznaczony przez zbiór wszystkich przedmiotów, których nazwy podstawione za zmienne przekształcają tę funkcję w zdanie prawdziwe
Ekstensja pewnego słowa, wyrażenia czy innego symbolu to rzecz, do której symbol ten odsyła. Ekstensja termu to obiekt, do którego ten term się odnosi. Ekstensją predykatu jest zbiór rzeczy, do których odnosi się ten predykat. Ekstensją zdania w sensie logicznym jest – np. wg Carnapa – jego wartość logiczna. W ujęciu pojęcia prawdy wg Tarskiego dla zinterpretowanych języków pierwszego rzędu, ekstensją zdania fałszywego jest zbiór pusty, a zdania prawdziwego jest zbiór wszystkich ciągów przedmiotów, których nazwy można wstawiać za zmienne w tym języku. Np. ekstensją termu „Marilyn Monroe” jest Marilyn Monroe. Ekstensją predykatu „bycie wierzbą płaczącą” są wszystkie wierzby płaczące.
SJP.pl
Wikipedia
pojęcie z dziedziny logiki: cecha zdania złożonego zależna tylko od wartości zdań składowych, a nie od ich kolejności
Ekstensjonalność to własność języka lub pewnych jego struktur, polegająca na tym, że w języku tym bądź w otoczeniu owych struktur językowych podstawienia terminów mających ten sam zbiór desygnatów nie zmieniają prawdziwości zdań. W językach ekstensjonalnych zbiór desygnatów danego terminu można więc utożsamiać z jego znaczeniem.
SJP.pl
Wikipedia
mięsień prostujący; prostownik
Ekstensor – przestrzeń metryczna X spełniająca warunek:
SJP.pl
Wikipedia
sprawiać, że coś jest ekstensywne, np. ekstensyfikować produkcję rolną
SJP.pl
przysłówek
(1.1) w sposób ekstensywny
Wiktionary
stopień wyższy od przysłówka: ekstensywnie
SJP.pl
rozciągły, obszerny lub obfity ilościowo
rzeczownik, rodzaj żeński
(1.1) cecha tego, co ekstensywne
SJP.pl
Wiktionary
obszerny, obfity ilościowo, rozciągły
przymiotnik
(1.1) rozciągły, obszerny, obfity ilościowo
SJP.pl
Wiktionary
ogół zewnętrznych cech morfologicznych zwierzęcia lub rośliny; pokrój
rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy
(1.1) zootechn. pożądany zespół zewnętrznych cech budowy ciała zwierzęcia
Eksterier – pokrój, zewnętrzna budowa ciała zwierzęcia (konia, bydła, psa), zgodna z wzorcami rasy.
Pokrój jest to zespół zewnętrznych cech budowy ciała zwierzęcia określających stan rozwoju kośćca i umięśnienia oraz proporcje pomiędzy nimi, czyli harmonijność budowy ciała.
SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia
1. w psychologii: uzewnętrznianie czegoś, wychodzenie na zewnątrz, stawanie się czymś innym; eksternalizacja, uzewnętrznienie;
2. w parapsychologii: czasowe opuszczenie ciała fizycznego poprzez świadomość; OBE, OOBE
Eksterioryzacja (ang. out-of-body experience – OBE lub OOBE, doświadczenie poza ciałem) – wrażenie postrzegania świata spoza własnego ciała fizycznego. Osoby uważające, że doświadczyły OOBE, wedle swoich relacji mogły się poruszać, dokonywać obserwacji i komunikować się z innymi istotami inteligentnymi, podczas gdy ich ciała spoczywały we śnie lub głębokim relaksie. Ezoterycy uważają, że część osób doświadcza jednego lub kilku krótkich epizodów w ciągu życia bez żadnych wyraźnych przyczyn; inni zaś deklarują umiejętność wywoływania ich świadomie, np. za pomocą medytacji. OBE, a szerzej obenautyka, a więc sztuka podróżowania poza ciałem, wykorzystująca różne metody i techniki w celu wywoływania stanu OBE, obecnie zdobywa sobie coraz większą popularność, czego dowodem jest powstawanie w Internecie różnych portali internetowych oraz forów dyskusyjnych o tematyce OBE i LD. Istnieją osoby twierdzące, że doświadczają OBE w czasie snu lub przy medytacji. Według współczesnej nauki OBE jest niemożliwe, a doświadczenia tego typu odbywają się tylko w obrębie ludzkiego mózgu.
SJP.pl
Wikipedia
uzewnętrzniać coś, wychodzić z tym na zewnątrz; eksternalizować
SJP.pl
1. wyniszczenie lub masowa zagłada określonych grup ludności; unicestwienie, eliminacja;
2. rzadko, dawniej: wydalenie kogoś z kraju; banicja, ekspulsja
rzeczownik, rodzaj żeński
(1.1) systematyczne działanie zmierzające do zagłady, wyniszczenia określonych grup ludności w imię jakiejś idei
SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia
SJP.pl
osoba dokonująca wyniszczenie lub masowej zagłady określonej grupy ludności; zbrodniarz, ludobójca
SJP.pl
SJP.pl
unicestwiać, niszczyć
SJP.pl
rzeczownik, rodzaj nijaki
(1.1) odczasownikowy od|eksterminować.
Wiktionary
osoba ucząca się samodzielnie (poza szkołą); eksternista
Wolny słuchacz – osoba uczestnicząca w poszczególnych zajęciach na uczelni, ale niemająca uprawnień studenta. Dawniej była to jedyna opcja, aby niektóre grupy społeczne (np. kobiety) mogły studiować.
Szczegółowe zasady statusu wolnego słuchacza ustalają uczelnie. Zwykle odbywanie studiów w charakterze wolnego słuchacza jest odpłatne.
SJP.pl
Wikipedia
w psychologii: uzewnętrznianie czegoś, wychodzenie na zewnątrz, stawanie się czymś innym; eksterioryzacja, uzewnętrznienie
Eksternalizacja (uzewnętrznienie; ang. externalization) – przekształcanie wiedzy ukrytej w dostępną. W trakcie tego procesu ukryta wiedza jednostki lub grupy przekształca się w wiedzę jawną i formalną. Informacje zebrane są wówczas w jednolitą i usystematyzowaną całość. Dzięki temu inni mogą korzystać z doświadczeń, ucząc się oraz doskonaląc.
SJP.pl
Wikipedia
uzewnętrzniać coś, wychodzić z tym na zewnątrz; eksterioryzować
SJP.pl
dawniej: szkoła bez internatu
SJP.pl
osoba ucząca się samodzielnie (poza szkołą); ekstern
Wolny słuchacz – osoba uczestnicząca w poszczególnych zajęciach na uczelni, ale niemająca uprawnień studenta. Dawniej była to jedyna opcja, aby niektóre grupy społeczne (np. kobiety) mogły studiować.
Szczegółowe zasady statusu wolnego słuchacza ustalają uczelnie. Zwykle odbywanie studiów w charakterze wolnego słuchacza jest odpłatne.
SJP.pl
Wikipedia
SJP.pl
1. dotyczący systemu nauczania, w którym uczący się ma obowiązek uczestnictwa w niewielkiej ilości zajęć a przede wszystkim samodzielnie ma opanować materiał i przygotować się do egzaminu;
2. studiujący lub uczący się w szkołach działających w takim systemie
przymiotnik
(1.1) związany z kształceniem prowadzonym samodzielnie przez ucznia lub studenta, który tylko egzaminy zdaje w szkole (na uczelni)
SJP.pl
Wiktionary
Eksteroreceptor – receptor pobudzany przez zewnętrzne bodźce fizyczne lub chemiczne, np. światło, dźwięk, w przeciwieństwie do proprioreceptorów reagujących na procesy zachodzące wewnątrz organizmu. Odbiera czucie eksteroreceptywne (powierzchowne), takie jak: dotyk, uścisk, ból, temperatura.
Eksteroreceptory dzielą się na:
Wikipedia
wyłączenie spod jurysdykcji danego państwa osób lub rzeczy znajdujących się na jego terytorium, lecz reprezentujących inne państwo
rzeczownik, rodzaj żeński
(1.1) praw. polit. wyłączenie spod jurysdykcji danego państwa osób reprezentujących inne państwa lub obiektów należących do innych państw
Eksterytorialność (z łac.) – zakrajowość, pojęcie prawa międzynarodowego, które oznacza wyłączenie spod jurysdykcji państwa miejscowego w trybie umów międzynarodowych pewnego obszaru jego terytorium (np. placówek dyplomatycznych, prywatnych rezydencji dyplomatycznych, a niekiedy nawet całych dzielnic, w których zamieszkują dyplomaci, lub cudzoziemcy (por. Chiny – traktaty nierównoprawne)). Eksterytorialność zakłada fikcję prawną, iż obiekty (misje dyplomatyczne) lub inne instytucje określone umowami międzynarodowymi znajdują się poza terytorium (extra territorium) państwa miejscowego i nie opuszczają terytorium państwa, które posiada status eksterytorialności (eksklawa eksterytorialna). Akt lub czynność prawna dokonywana na terytorium eksterytorialnym, traktowana jest jako dokonana poza terytorium państwa miejscowego a na terytorium państwa (lub innego podmiotu prawa międzynarodowego), które korzysta ze statusu eksterytorialności, a więc jest wyłączona z jurysdykcji miejscowej i podlega jurysdykcji podmiotu korzystającego ze statusu eksterytorialności. Przykładem zastosowania zasady eksterytorialności jest status siedziby rządu RP na uchodźstwie w Angers (1939–1940).
SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia
wyłączony spod jurysdykcji danego państwa
SJP.pl
rzeczownik, rodzaj męskoosobowy
(1.1) mężczyzna, który był dawniej dla kogoś teściem
Wiktionary
rzeczownik, rodzaj żeński
(1.1) kobieta, która była dawniej dla kogoś teściową
Wiktionary
były towarzysz
SJP.pl
nazwisko
SJP.pl
extra; potocznie:
1. w użyciu przymiotnikowym:
a) dodatkowy, np. minuta ekstra;
b) atrakcyjny, bardzo dobry, np.: Ten film był ekstra.; świetny, super, hiper;
2. w użyciu przysłówkowym:
a) dodatkowo, np.: Dostaniesz długopis ekstra.;
b) atrakcyjnie, bardzo dobrze, np.: W tej bluzce wyglądasz ekstra.; świetnie, super, hiper
przymiotnik
(1.1) dodatkowy
(1.2) pot. bardzo pozytywnie przyjmowany
przysłówek
(2.1) młodz. bardzo pozytywnie
SJP.pl
Wiktionary
odbywający się poza zajęciami biurowymi, niewchodzący w zakres zajęć biurowych; pozabiurowy
SJP.pl
potocznie: dodatkowy bonus
SJP.pl
1. wydawać, wydać przestępcę albo zbiega państwu, którego prawa naruszył;
2. wydalać, wydalić obcokrajowca z państwa, w którym nie ma on prawa pobytu
SJP.pl
1. wydanie przestępcy albo zbiega państwu, którego prawa naruszył;
2. wydalenie obcokrajowca z państwa, w którym nie ma on prawa pobytu
rzeczownik, rodzaj żeński
(1.1) praw. wydanie innemu państwu osoby, która naruszyła jego prawa
Ekstradycja (łac. ex 'od, z czego' i traditio 'wręczanie; nauczanie; podanie' z trans- 'za, poza, z tamtej strony' dare 'dawać') – wydanie przez państwo władzom innego państwa osoby przebywającej na terytorium państwa wydającego, dokonywane w sytuacji, gdy osoba ta podejrzana jest o popełnienie na terytorium państwa zwracającego się z wnioskiem o ekstradycję czynu przestępczego lub w celu odbycia kary. Ekstradycja dokonywana jest na podstawie umowy międzynarodowej, o ile państwo zwracające się z wnioskiem o ekstradycję zapewnia wzajemność. Większość krajów nie dopuszcza ekstradycji własnych obywateli bądź osób, które uzyskały na ich terytorium prawo azylu.
SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia
związany z ekstradycją
SJP.pl
taki, który znajduje się poza galaktyką; pozagalaktyczny
SJP.pl
rozpuszczalnik wydzielający w procesie ekstrakcji pożądany składnik z roztworu
Ekstrakcja – wyodrębnianie składnika lub składników mieszanin metodą dyfuzji do cieczy lepiej rozpuszczających te związki chemiczne. Pojęcie ekstrakcji odnosi się najczęściej do procesów prowadzonych w układach ciecz – ciecz, w obszarze ograniczonej mieszalności. Ekstrakcją nazywa się również analogiczny proces, prowadzony w układach ciecz – ciało stałe (ługowanie, enfleurage).
SJP.pl
Wikipedia
wyodrębnić, wyodrębniać fazę oleistą z roztworu za pomocą odpowiednio dobranego rozpuszczalnika
czasownik przechodni dwuaspektowy (dk. wyekstrahować)
(1.1) chem. wyodrębniać składnik z mieszaniny przy pomocy rozpuszczalnika lub w inny sposób
(1.2) med. wydobywać z organizmu chirurgicznie lub laboratoryjnie
(1.3) inform. wydobywać dane z ich zbioru używając specjalnych narzędzi
SJP.pl
Wiktionary
rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy
(1.1) zdrobn. od ekstrakt
Wiktionary
1. metoda wyodrębniania składników mieszaniny lub roztworu za pomocą rozpuszczalników;
2. wydzielanie składników przy użyciu tej metody; ekstraktacja;
3. usuwanie lub usunięcie np. zęba, soczewki oka
rzeczownik, rodzaj żeński
(1.1) stomat. zabieg usunięcia zęba;
(1.2) chem. wyodrębnianie składnika lub składników mieszaniny;
Ekstrakcja – wyodrębnianie składnika lub składników mieszanin metodą dyfuzji do cieczy lepiej rozpuszczających te związki chemiczne. Pojęcie ekstrakcji odnosi się najczęściej do procesów prowadzonych w układach ciecz – ciecz, w obszarze ograniczonej mieszalności. Ekstrakcją nazywa się również analogiczny proces, prowadzony w układach ciecz – ciało stałe (ługowanie, enfleurage).
SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia
związany z ekstrakcją
SJP.pl
1. najwyższa klasa sportowa;
2. grupa zawodników na najwyższym poziomie sportowym
SJP.pl
Wikipedia
osoba lub drużyna grająca w rozgrywkach ekstraklasy; ekstraklasowiec
SJP.pl
osoba lub drużyna grająca w rozgrywkach ekstraklasy; ekstraklasowicz
SJP.pl
→ ekstraklasa, → Ekstraklasa
SJP.pl
1. roztwór chemiczny zawierający pożądany składnik wyodrębniony za pomocą rozpuszczalnika; wyciąg;
2. zagęszczony preparat z takiego roztworu; esencja;
3. w przenośni: sedno sprawy, istota rzeczy; kwintesencja
rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy
(1.1) produkt sporządzony poprzez zagęszczanie
(1.2) przen. rdzeń, zasadnicza treść czegoś
(1.3) daw. streszczenie głównych myśli utworu, wyciąg
(1.4) daw. numer wyciągnięty na loterii
(1.5) daw. praw. wypis z ksiąg albo akt
(1.6) daw. praw. świadectwo dokonania wpisu w księgach hipotecznych
Ekstrakt, inaczej wyciąg (łac. Extractum – to co wyciągnięte) – roztwór związków chemicznych uzyskany w efekcie zakończonego procesu ekstrakcji (a nie zwykłego rozpuszczania). Ekstrakt może stanowić gotowy produkt sam w sobie lub też można z niego wyodrębnić czysty związek chemiczny poprzez destylację, wymrażanie lub krystalizację.
SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia
wyodrębnianie składników mieszaniny lub roztworu za pomocą rozpuszczalników; ekstrakcja
SJP.pl
rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy
(1.1) stomat. cęgi dentystyczne do usuwania (ekstrakcji) zębów
(1.2) techn. chem. aparat chemiczny lub urządzenie do przeprowadzania procesu rozdzielania (ekstrakcji) mieszanin cieczy lub ciał stałych
(1.3) sport. narzędzie do wyjmowania metalowych elementów sprzętu wspinaczkowego ze skał
(1.4) techn. urządzenie do odprowadzania gazów z pomieszczeń
Wiktionary oraz Wikipedia
dział fabryki, w którym dokonuje się ekstrakcji
SJP.pl
suma ekstraktywnych substancji, np. w słodzie
SJP.pl
potocznie: liga o wysokim poziomie sportowym
rzeczownik, rodzaj żeński
(1.1) sport. najwyższy stopień rozgrywek ligowych
Nazwy najwyższych klas rozgrywek ligowych w następujących dyscyplinach:
SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia
przymiotnik relacyjny
(1.1) sport. związany z ekstraligą, dotyczący ekstraligi
SJP.pl
Wiktionary
dawna uczniowska gra zespołowa, polegająca na zbijaniu piłką ułożonych celów
SJP.pl
w informatyce: system łączący sieci intranetowe kilku współpracujących przedsiębiorstw lub organizacji; extranet
Ekstranet (extranet) – zamknięta sieć komputerowa oparta na protokołach internetowych, przeznaczona do wymiany informacji z partnerami biznesowymi.
Według ustawy o dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych jest to niepubliczna sieć telekomunikacyjna, do której dostęp może być uzyskiwany z punktów dostępu usytuowanych w więcej niż jednej strukturze organizacyjnej lub organizacji.
SJP.pl
Wikipedia
SJP.pl
potocznie: wspaniała niespodzianka; superniespodzianka
SJP.pl
przymiotnik
(1.1) daw. nadzwyczajny, szczególny, wyjątkowy
Wiktionary
1. dawniej: niezwykły, wyjątkowy; nadzwyczajny;
2. w dawnej Polsce: sejm ekstraordynaryjny - sejm zwoływany przez monarchę w nadzwyczajnej sytuacji
SJP.pl
potocznie: nadzwyczaj pilny, bardzo pilny
SJP.pl
1. przewidywanie przebiegu jakiegoś zjawiska w warunkach nieznanych na podstawie znajomości analogicznego zjawiska, antycypowanie
2. wyznaczanie wartości funkcji na zewnątrz przedziału, w którym funkcja jest znana
rzeczownik, rodzaj żeński
(1.1) prognozowanie przebiegu wydarzeń na podstawie znajomości analogicznych zjawisk
(1.2) mat. wyznaczanie wartości funkcji poza przedziałem, w którym wartości tej funkcji są znane
(1.3) rezultat ekstrapolacji (1.1)
(1.4) rezultat ekstrapolacji (1.2)
Ekstrapolacja – prognozowanie wartości pewnej zmiennej lub funkcji poza zakresem, dla którego są dostępne dane, przez dopasowanie do istniejących danych pewnej funkcji, następnie wyliczenie jej wartości w szukanym punkcie.
Pokrewną metodą jest interpolacja, gdzie po dopasowaniu funkcji wylicza się jej wartość pomiędzy znanymi jej punktami.
SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia
przymiotnik od: ekstrapolacja
SJP.pl
przewidywać coś, na podstawie badań na przykładowej grupie danych, w stosunku do ogółu
SJP.pl
1. w stomatologii: występowanie zęba w niewłaściwym miejscu łuku zębowego;
2. w językoznawstwie: zmiana szyku wyrazów w zdaniu, prowadząca do zmiany jego znaczenia, np. z meldunkiem przyszedł żołnierz, którego nie znałem -> żołnierz przyszedł z meldunkiem, którego nie znałem
SJP.pl
rzeczownik, rodzaj męskoosobowy
(1.1) ezot. człowiek rzekomo posiadający nadprzyrodzone zdolności (jasnowidzenie, telepatia itp.)
Wiktionary
potocznie: nadzwyczaj silny, bardzo silny; supersilny
SJP.pl
w psychologii:
1. poznawanie psychiki człowieka na podstawie obserwacji jego zachowań;
2. poziom świadomości obejmujący myślową budowę modelu otaczającej rzeczywistości
Ekstraspekcja – w psychologii jeden z poziomów świadomości, który polega na ściśle określonym odzwierciedlaniu istniejącej już rzeczywistości. Specyficzna dla danego człowieka jest ekstraspekcja pośrednia oraz uogólniona w postaci określonego systemu pojęć, gdyż umożliwia ona wówczas wiarygodną ocenę rzeczywistości.
SJP.pl
Wikipedia
przymiotnik od: ekstraspekcja
SJP.pl
dodatkowy, nieprawidłowy skurcz serca; ekstrasystole
SJP.pl
dodatkowy, nieprawidłowy skurcz serca; ekstrasystol
Zaburzenie rytmu serca, arytmia, dysrytmia, niemiarowość serca – stan, w którym skurcze mięśnia sercowego są nieregularne, a ich częstotliwość wychodzi poza bezpieczny zakres 60–100 uderzeń na minutę. Zaburzenia rytmu serca są spowodowane nieprawidłowym wytwarzaniem bodźców albo nieprawidłowym ich przewodzeniem. Czasami obydwa te zaburzenia występują jednocześnie. Stan taki często stanowić może zagrożenie dla życia, chociaż nie jest to regułą.
SJP.pl
Wikipedia
dodatkowe skurcze komorowe; częstoskurcz komorowy
SJP.pl
potocznie: nadzwyczaj szybki, bardzo szybki; superszybki, ultraszybki
SJP.pl
dziwne, odbiegające od ogólnie przyjętych zwyczajów i norm zachowanie, postępowanie, wygląd, strój itp.; ekstrawaganckość, ekscentryzm, ekscentryczność
rzeczownik, rodzaj żeński
(1.1) wygląd lub zachowanie jaskrawo odmienne od powszechnego
SJP.pl
Wiktionary
dziwne, odbiegające od ogólnie przyjętych zwyczajów i norm zachowanie, postępowanie, wygląd, strój itp.; ekstrawaganckość, ekscentryzm, ekscentryczność
SJP.pl
wzbudzający zainteresowanie, zadziwiający lub bulwersujący oryginalnością, odbiegający od ogólnie przyjętych zwyczajów i norm; ekscentryczny, dziwaczny, oryginalny
przymiotnik
(1.1) taki, który jest przejawem ekstrawagancji
SJP.pl
Wiktionary
przysłówek sposobu
(1.1) w sposób ekstrawagancki
Wiktionary
dziwne, odbiegające od ogólnie przyjętych zwyczajów i norm zachowanie, postępowanie, wygląd, strój itp.; ekstrawagancja, ekscentryzm, ekscentryczność
SJP.pl
kierowanie uwagi na świat zewnętrzny, łatwość nawiązywania kontaktów z ludźmi, przeciwieństwo introwersji; ekstrawertyzm
Introwersja i ekstrawersja (łac. introversus – zwrócony do środka, łac. extraversus – zwrócony na zewnątrz) – przeciwstawiane sobie cechy osobowości związane z kontaktami międzyludzkimi, różnie definiowane u różnych autorów. Pojęcia te zostały wprowadzone przez Carla Gustava Junga (na podstawie teorii temperamentów fizjologicznych Kretschmera) w pracy Psychologische Typen (Typy psychologiczne, 1921), a zmodyfikowane przez Eysencka w teorii temperamentu PEN oraz Costę i McCrae w modelu Wielkiej Piątki.
SJP.pl
Wikipedia
charakterystyczny dla ekstrawertyka, będący przejawem ekstrawersji; ekstrawertyczny, ekstrawertywny
SJP.pl
kobieta interesująca się otaczającą rzeczywistością, łatwo nawiązująca kontakty z innymi ludźmi
rzeczownik, rodzaj żeński
(1.1) forma żeńska od: ekstrawertyk
SJP.pl
Wiktionary
rzeczownik, rodzaj żeński
(1.1) cecha tego, co ekstrawertyczne; cecha tych, którzy są ekstrawertyczni
SJP.pl
Wiktionary
charakterystyczny dla ekstrawertyka, będący przejawem ekstrawersji; ekstrawertywny, ekstrawersyjny
SJP.pl
osoba interesująca się otaczającym ją światem, łatwo nawiązująca kontakty z innymi ludźmi; osoba ekstrawertyczna, towarzyska
rzeczownik, rodzaj męskoosobowy
(1.1) psych. osoba otwarta, komunikatywna, wykazująca stałe zainteresowanie otoczeniem
Introwersja i ekstrawersja (łac. introversus – zwrócony do środka, łac. extraversus – zwrócony na zewnątrz) – przeciwstawiane sobie cechy osobowości związane z kontaktami międzyludzkimi, różnie definiowane u różnych autorów. Pojęcia te zostały wprowadzone przez Carla Gustava Junga (na podstawie teorii temperamentów fizjologicznych Kretschmera) w pracy Psychologische Typen (Typy psychologiczne, 1921), a zmodyfikowane przez Eysencka w teorii temperamentu PEN oraz Costę i McCrae w modelu Wielkiej Piątki.
SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia
charakterystyczny dla ekstrawertyka, będący przejawem ekstrawersji; ekstrawertyczny, ekstrawersyjny
SJP.pl
kierowanie uwagi na świat zewnętrzny, łatwość nawiązywania kontaktów z ludźmi, przeciwieństwo introwersji; ekstrawersja
Introwersja i ekstrawersja (łac. introversus – zwrócony do środka, łac. extraversus – zwrócony na zewnątrz) – przeciwstawiane sobie cechy osobowości związane z kontaktami międzyludzkimi, różnie definiowane u różnych autorów. Pojęcia te zostały wprowadzone przez Carla Gustava Junga (na podstawie teorii temperamentów fizjologicznych Kretschmera) w pracy Psychologische Typen (Typy psychologiczne, 1921), a zmodyfikowane przez Eysencka w teorii temperamentu PEN oraz Costę i McCrae w modelu Wielkiej Piątki.
SJP.pl
Wikipedia
potocznie: wspaniała zabawa; superzabawa
SJP.pl
roślinność ekstrazonalna - pas roślinności występujący poza swoim podstawowym obszarem występowania
SJP.pl
ostateczność, krańcowość
SJP.pl
grupa ludzi o skrajnych poglądach politycznych
SJP.pl
funkcja będąca argumentem funkcjonału, dla której ten przyjmuje największą lub najmniejszą wartość liczbową, np. droga całkowania, przy której wartość całki osiąga minimum lub maksimum
SJP.pl
osoba uprawiająca sporty ekstremalne lub tradycyjne sporty w skrajnych warunkach
SJP.pl
SJP.pl
1. czynić wyjątkowo niebezpiecznym, trudnym;
2. o wielkości matematycznej: minimalizować lub maksymalizować;
3. czynić ekstremalnym, radykalnym, skrajnym; radykalizować, ekstremizować
SJP.pl
przysłówek sposobu
(1.1) w sposób ekstremalny
Wiktionary
skrajność, krańcowość
rzeczownik, rodzaj żeński
(1.1) cecha tego, co ekstremalne; cecha tych, którzy są ekstremalni
SJP.pl
Wiktionary
1. krańcowy, ostateczny, skrajny;
2. mający skrajne poglądy i metody działania;
3. wyjątkowo niebezpieczny, trudny;
4. o wielkości matematycznej: minimalny lub maksymalny
przymiotnik
(1.1) krańcowy, skrajny
SJP.pl
Wiktionary
osoba o skrajnych, radykalnych poglądach
rzeczownik, rodzaj męskoosobowy
(1.1) osoba o skrajnych, radykalnych poglądach
SJP.pl
Wiktionary
kobieta o skrajnych, radykalnych poglądach
SJP.pl
rzeczownik, rodzaj żeński
(1.1) odprzym. cecha tego, co jest ekstremistyczne; cecha tych, którzy są ekstremistyczni
Wiktionary
skrajny, radykalny
przymiotnik
(1.1) dotyczący ekstremizmu albo ekstremistów
SJP.pl
Wiktionary
radykalizacja;
1. stawanie się stanowczym i bezkompromisowym w poglądach i sposobach działania;
2. uczynienie czegoś radykalnym, skrajnym
SJP.pl
1. skrajne stanowisko w danej sprawie;
2. stosowanie ostatecznych środków dla osiągnięcia zamierzonego celu
rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy
(1.1) wyznawanie skrajnych, krańcowych poglądów w jakiejś kwestii
Ekstremizm (łac. extremus – krańcowy) – hołdowanie skrajnym poglądom, stosowanie krańcowych, ostatecznych środków dla osiągnięcia celu politycznego, religijnego, ekonomicznego lub ideologicznego. W krańcowej formie niewykluczające użycia ekstremalnych form nacisku – przemocy, terroru, terroryzmu, puczu. Prawicowy ekstremizm polityczny znalazł swój wyraz m.in. w ruchach faszystowskich, zaś lewicowy – m.in. w niektórych nurtach anarchizmu, maoizmie, trockizmie.
SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia
czynić radykalnym, skrajnym; radykalizować
SJP.pl
organizm tolerujący lub wymagający do życia skrajnych zakresów zmienności czynników środowiskowych
rzeczownik, rodzaj męskozwierzęcy
(1.1) organizm żyjący w ekstremalnych warunkach;
Ekstremofil – organizm tolerujący lub wymagający do życia skrajnych zakresów zmienności czynników środowiskowych. W większości przypadków ekstremofile to organizmy jednokomórkowe należące do domeny Archaea, ale są wśród nich także przedstawiciele innych grup. Znane są także organizmy wielokomórkowe żyjące w skrajnych warunkach środowiskowych. Przykładowo, owady z rodziny Grylloblattidae (rząd Grylloblattodea) należą do psychrofili (organizmów żyjących w skrajnie niskich temperaturach). Określenia te bywają też używane względnie, np. roślina uznana za kserofita w strefie umiarkowanej byłaby higrofitem w strefie pustyń.
SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia
tolerujący skrajne zakresy zmienności czynników środowiskowych
SJP.pl
w matematyce: minimum lub maksimum
rzeczownik, rodzaj nijaki
(1.1) mat. skrajna (minimalna lub maksymalna) wartość funkcji;
(1.2) skrajność
Ekstremum funkcji (l. mn. ekstrema; z łac. extrēmus – najdalszy, ostatni) – maksymalna lub minimalna wartość funkcji.
SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia
rzeczownik, rodzaj męskoosobowy
(1.1) ktoś, kto był dawniej trenerem
Wiktionary
rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy
(1.1) urządzenie przetłaczające określoną substancje w wysokiej temperaturze i odpowiednim ciśnieniu przez dyszę w celu nadania im odpowiedniego kształtu lub konsystencji
Wiktionary
wytłaczać termoplastycznie materiał poddany wcześniej obróbce mechanicznej
SJP.pl
1. przetwarzanie termiczno-ciśnieniowe produktów spożywczych (zboża, rośliny oleiste, strączkowe itp.);
2. rodzaj obróbki plastycznej metali i tworzyw sztucznych;
3. wypływ magmy o wysokiej lepkości na powierzchnię Ziemi
SJP.pl
Wikipedia
SJP.pl
były trzecioligowiec
SJP.pl
były trzecioligowy
SJP.pl
1. osłabienie natężenia światła w wyniku jego absorpcji przez ośrodek;
2. w biologii: proces zanikania gatunku wskutek zmian środowiskowych lub ewolucji; wymieranie
rzeczownik, rodzaj żeński
(1.1) fiz. miara zmniejszania się intensywności światła przechodzącego przez ośrodek
(1.2) biol. paleont. wymarcie gatunku
SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia
całkowite usunięcie jakiegoś narządu, totalna resekcja
SJP.pl
maszyna rolnicza do usuwania chwastów; gracownik
SJP.pl
w medycynie: dokonać, dokonywać ekstyrpacji - całkowitego usunięcia jakiegoś narządu
czasownik przechodni niedokonany (dk. wyekstyrpować)
(1.1) przest. rzad. wyciągać lub wyrywać wraz z korzeniami
SJP.pl
Wiktionary
1. wydzielanie się wodnistego soku z przekroju korzenia po odcięciu łodygi na skutek ciśnienia korzeniowego
2. proces parowania i wysychania gleby
3. tworzenie się eksudatu
SJP.pl
Wikipedia
1. sok wodnisty wydzielający się z przekroju korzenia po odcięciu łodygi na skutek działania ciśnienia korzeniowego
2. wysięk występujący w tkankach objętych zapaleniem
Eksudat – wydzielina z korzeni roślin, służąca allelopatii lub pobieraniu jonów z gleby.
SJP.pl
Wikipedia
dawniej: wygnaniec, banita; egzulant, egzul, wywołaniec
SJP.pl
proces niekontrolowanego powiększania się miast; rurbanizacja, peryurbanizacja
SJP.pl
Wikipedia
były wojskowy
rzeczownik, rodzaj męskoosobowy
(1.1) ktoś, kto był dawniej wojskowym
SJP.pl
Wiktionary
osuszanie i przechowywanie substancji higroskopijnych w eksykatorze
SJP.pl
naukowo opracowany wykaz zielników roślin, będący przedmiotem wymiany między instytucjami botanicznymi
Eksykat lub zielnik grzybów – kolekcja zasuszonych grzybów. Dla podobnej kolekcji zasuszonych roślin używa się określenia zielnik.
Eksykaty grzybów sporządza się głównie w celu udokumentowania znaleziska. Zachowany eksykat pozwala nawet po wielu latach na rozstrzygnięcie wątpliwości co do prawidłowości oznaczenia gatunku. Gdy jest dobrze przechowywany, nawet po długim czasie (kilkaset lat) można sporządzić z niego preparaty mikroskopowe i przeanalizować cechy jego mikroskopowej budowy. Takie kolekcje eksykatów są przechowywane w wielu instytucjach i muzeach. Są wykorzystywane w różnych badaniach naukowych, zwłaszcza podczas rewizji taksonomicznej. Np. Ferdinand Christian Gustav Arnold zebrał w ciągu swojego życia około 150 000 eksykatów grzybów. Przechowywane są w Botanische Staatssammlung in Munich, a ich opisy są w prezentowane w czasopiśmie Arnoldia. Część z tych opisów jest dostępna w internecie. Władysław Wojewoda w Instytucie Botaniki PAN w Krakowie zgromadził kolekcję licząca około 53 000 eksykatów grzybów.
SJP.pl
Wikipedia
naczynie laboratoryjne, zawierające zwykle substancję pochłaniającą wodę, służące do przechowywania próbek w środowisku pozbawionym wilgoci
rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy
(1.1) rodzaj naczynia laboratoryjnego, służącego do ochrony przed wilgocią;
Eksykator – naczynie laboratoryjne z grubościennego szkła lub (rzadziej) tworzywa sztucznego, w kształcie głębokiego garnka, szczelnie zamykane pokrywą z płaskim szlifem.
Eksykatory stosuje się w dwóch celach:
SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia
składnik węgla zbudowany z zarodników roślin paprociowych i nabłonków liści
SJP.pl
rzeczownik, rodzaj męskoosobowy
(1.1) ktoś, kto był dawniej zakonnikiem
Wiktionary
była zapaśniczka
SJP.pl
były zapaśnik
SJP.pl
była żona; eksmałżonka
rzeczownik, rodzaj żeński
(1.1) była żona
SJP.pl
Wiktionary
były żołnierz
SJP.pl
ektazja;
1. rzadko: rozciągnięcie, powiększenie czegoś;
2. w medycynie: powiększenie jamowego narządu ciała, np. żołądka, oskrzela;
3. w językoznawstwie: wydłużenie, np. krótkiej samogłoski
SJP.pl
ektaza;
1. rzadko: rozciągnięcie, powiększenie czegoś;
2. w medycynie: powiększenie jamowego narządu ciała, np. żołądka, oskrzela;
3. w językoznawstwie: wydłużenie, np. krótkiej samogłoski
SJP.pl
błagalna modlitwa prawosławna o wydłużonej, przeciągłej formie
Ektenia, gr. Εκτενής, cs. ектенїѧ (wym. jektenija) – rodzaj litanii, obecnej w rozmaitych rytach Boskiej Liturgii w Kościołach wschodnich. Składa się z kolejnych wezwań modlitewnych, śpiewanych jest przez diakona lub kapłana, a lud (lub chór) odpowiada "Panie, zmiłuj się" (cs. "Hospodi pomiłuj"). Wyjątkiem jest ektenia błagalna, której niektóre wezwania mają odpowiedź "Racz dać, o Panie" (cs. "Podaj Hospodi"). Ostatnie wezwanie ektenii często odnosi się do Bogurodzicy. Po ostatnim wezwaniu odpowiedź brzmi "Tobie, o Panie" (cs. "Tiebie, Hospodi").
SJP.pl
Wikipedia
zewnętrzna warstwa komórek zarodków zwierząt i ludzi; ektoderma
SJP.pl
Wikipedia
1. zewnętrzna warstwa komórek zarodków zwierząt i ludzi; ektoblast;
2. zewnętrzna warstwa ciała jamochłonów
SJP.pl
Wikipedia
SJP.pl
hodowla zarodka poza organizmem matki
Ektogeneza – technika umożliwiająca rozwój ludzkich embrionów poza organizmem kobiety (in vitro) od zapłodnienia do narodzin.
Autorem tego terminu jest genetyk John B.S. Haldane.
SJP.pl
Wikipedia
wydzielina gruczołów żuwaczkowych matki pszczelej
Ektohormon [gr.] – wydzielina gruczołów żuwaczkowych matki pszczelej, zwabiająca trutnie oraz pełniąca funkcję skupiająco-informacyjną wobec robotnic, jednocześnie hamująca rozwój ich jajników.
SJP.pl
Wikipedia
związek chemiczny wykorzystywany w terapii chorób alergicznych oraz w atopowym zapaleniu skóry
Ektoina – organiczny związek chemiczny produkowany naturalnie przez kilka gatunków bakterii.
Ze względu na to, że ektoina chroni komórki przed oddziaływaniem szkodliwych czynników, takich jak wysoka temperatura czy promieniowanie UV, jest stosowana w preparatach łagodzących objawy alergii błon śluzowych nosa i oczu oraz atopowego zapalenia skóry.
SJP.pl
Wikipedia
krzaczkowaty glon morski z typu brunatnic
SJP.pl
mikoryza, w której strzępki grzyba nie wrastają do wnętrza komórek miękiszu kory pierwotnej korzenia; ektomykoryza, mikoryza zewnętrzna
Mykoryza, mikoryza (mycorrhiza) – powszechnie występujące zjawisko polegające na współżyciu korzeni lub nasion roślin naczyniowych z grzybami (dotyczy około 85% gatunków roślin wyższych z całego świata). Większość przypadków mykoryzy dotyczy relacji mutualistycznej, w nielicznych przypadkach zależność przesuwa się w kierunku wykorzystywania grzyba.
SJP.pl
Wikipedia
→ ektomikoryza; ektomykoryzowy
SJP.pl
SJP.pl
człowiek o szczupłej budowie ciała i szybkiej przemianie materii warunkowanej przez hormony tarczycy
Ektomorfik – typ sylwetki wg typologii Sheldona. Charakteryzuje się szczupłą sylwetką ciała, niskim poziomem tkanki tłuszczowej, mięśniowej. Z uwagi na przyspieszony metabolizm problemem ektomorfika jest utrzymanie oraz przybranie masy mięśniowej.
SJP.pl
Wikipedia
mykoryza, w której strzępki grzyba nie wrastają do wnętrza komórek miękiszu kory pierwotnej korzenia; ektomikoryza, mykoryza zewnętrzna
Ektomykoryza lub mykoryza zewnętrzna (z greckiego ἐκτός ektos, „na zewnątrz”, μύκης mykes, „grzyb” i ῥίζα rhiza, „korzeń”, w skrócie EcM) – rodzaj mykoryzy, czyli związku zachodzącego pomiędzy symbiontem grzybowym (zwanym mykobiontem) i korzeniami różnych gatunków roślin. Ektomykoryza charakteryzuje się tym, że strzępki grzyba nie wnikają do komórek korzeni roślin, jak podczas endomykoryzy, lecz oplatają je z zewnątrz. Badania nad ektomykoryzami zyskują coraz większe znaczenie w takich obszarach, jak zarządzanie i odtwarzanie ekosystemów, leśnictwo i rolnictwo.
SJP.pl
Wikipedia
→ ektomykoryza; ektomikoryzowy
SJP.pl
dawniej: ektopasożyt (organizm pasożytniczy żyjący na ciele swego żywiciela)
SJP.pl
organizm pasożytniczy żyjący na ciele swego żywiciela, np. pchła, wesz
Pasożyt zewnętrzny, ektopasożyt (gr. ektós ‘na zewnątrz’) – pasożyt żyjący na powierzchni organizmu żywiciela i żywiący się jego płynami ustrojowymi (np. krwią). Ektopasożyty mają różne przystosowania ułatwiające im korzystanie z tego źródła pokarmu, takie jak specjalnie zbudowane narządy (np. ssawki, przylgi) oraz swoiste enzymy przeciwdziałające krzepnięciu pobieranych substancji. Wiele pasożytów jest patogennych.
SJP.pl
Wikipedia
wrodzone przemieszczenie, umiejscowienie jakiegoś narządu w organizmie, odległe od położenia prawidłowego
Ektopia (łac. ectopia, z gr. εκτοπία, przemieszczenie) – występowanie narządu lub tkanki w miejscu innym niż fizjologiczne.
Przykłady ektopii:
SJP.pl
Wikipedia
rzeczownik, rodzaj żeński
(1.1) biol. zewnętrzna, nieziarnista warstwa cytoplazmy położona bezpośrednio pod błoną komórkową;
(1.2) ezot. substancja rzekomo wydobywająca się z ciała medium spirytystycznego podczas transu;
Wiktionary oraz Wikipedia
dotyczący ektopii - wrodzonego przemieszczenia, nieprawidłowego umiejscowienia się tkanki lub narządu (np. ciąża ektopowa (pozamaciczna), ektopowe położenie serca)
SJP.pl
utrzymywanie temperatury ciała zwierzęcia wyższej niż temperatura otoczenia dzięki zewnętrznym źródłom ciepła; egzotermia
SJP.pl
cecha zwierzęcia zmieniającego temperaturę ciała w zależności od temperatury otoczenia; egzotermiczność, zimnokrwistość, zmiennocieplność, poikilotermia, pojkilotermia, poikilotermiczność
SJP.pl
o zwierzęciu: zmieniający temperaturę ciała w zależności od temperatury otoczenia; zimnokrwisty, egzotermiczny, zmiennocieplny, poikilotermiczny, pojkilotermiczny
SJP.pl
toksyna produkowana przez bakterie, wydalana na zewnątrz ich organizmu; egzotoksyna
SJP.pl
o pasożytach: odżywiający się na ciele innego osobnika (żywiciela)
SJP.pl
bardzo zaraźliwa choroba roznoszona przez myszy
SJP.pl
wywinięcie powieki na zewnątrz
SJP.pl
odwinięcie powieki z wynicowaniem na zewnątrz błony śluzowej oka
Ektropion, ektropium – odwinięcie powieki. Występuje u ludzi, a także jako dziedziczna przypadłość dotykająca psy dużych ras, mogąca spowodować długotrwałe drażnienie rogówki, w wyniku czego może dojść do jej uszkodzenia. Podobnie skutki powoduje entropion.
Mianem ektropion określa się również wywinięcie błony śluzowej szyjki macicy.
SJP.pl
Wikipedia
skrót od: ekumenizm, ekumeniczny (czytany jako cały, odmienny wyraz)
skrót
(1.1) = rel. ekumenizm, ekumeniczny
SJP.pl
Wiktionary
1. obszary kuli ziemskiej stale zamieszkane i wykorzystywane gospodarczo przez człowieka; pojęcie przeciwstawne anekumenie;
2. w starożytności: zamieszkane kraje, znane podróżnikom greckim
rzeczownik, rodzaj żeński
(1.1) geogr. obszar stale zamieszkany i wykorzystywany gospodarczo przez człowieka
(1.2) hist. obszar znany w starożytności Grekom
Ekumena (z stgr. οἰκουμένη oikoumene – świat zaludniony) – obszary na kuli ziemskiej stale zamieszkane i wykorzystywane gospodarczo przez człowieka.
Początkowo za ekumenę uważano tylko obszar znany ludności kręgu śródziemnomorskiego. Obszary nieznane uważane były błędnie za niezamieszkane i nazywano ją anekumeną. Od wielu wieków, zwłaszcza od epoki wielkich odkryć geograficznych, a także wraz z postępem technicznym, ekumena powiększa się kosztem anekumeny.
SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia
wspólnota chrześcijańska; chrześcijaństwo
rzeczownik, rodzaj żeński
(1.1) rel. filoz. nurt światopoglądowy proklamujący porozumienie między wyznaniami chrześcijańskimi
SJP.pl
Wiktionary
przysłówek
(1.1) właściwie dla ekumenizmu
Wiktionary
rzeczownik, rodzaj żeński
(1.1) cecha tego, co ekumeniczne; ekumeniczny charakter czegoś
Wiktionary
przymiotnik jakościowy
(1.1) książk. powszechny, otwarty
przymiotnik relacyjny
(2.1) rel. związany z ekumenizmem, dotyczący ekumenizmu
SJP.pl
Wiktionary
zwolennik, propagator ekumenizmu, ruchu w chrześcijaństwie dążącego do przywrócenia jedności wszystkich wyznań
rzeczownik, rodzaj męskoosobowy
(1.1) propagator ekumenizmu
SJP.pl
Wiktionary
SJP.pl
czasownik
(1.1) rel. kośc. filoz. działanie mające na celu promowanie jedności między kościołami lub religiami
Wiktionary
ruch w chrześcijaństwie dążący do przywrócenia jedności wszystkich wyznań w ramach jednego Kościoła
rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy
(1.1) rel. kośc. filoz. nurt światopoglądowy proklamujący porozumienie między wyznaniami;
SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia
skrótowiec
(1.1) = adm. Europejska Karta Ubezpieczenia Zdrowotnego;
Wiktionary
skrót od: ekwiwalent
SJP.pl
państwo w Ameryce Południowej ze stolicą w Quito; Republika Ekwadoru
rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy, nazwa własna
(1.1) geogr. polit. państwo w Ameryce Południowej ze stolicą w Quito;
Ekwador (Republika Ekwadoru; hiszp. Ecuador, República del Ecuador) – państwo w Ameryce Południowej położone nad Oceanem Spokojnym, jedno z czterech państw powstałych w wyniku rozpadu Wielkiej Kolumbii w 1830 r. Sąsiaduje od północy z Kolumbią, a od południa z Peru. W skład Ekwadoru wchodzą także położone na Oceanie Spokojnym Wyspy Galapagos – są jego największą atrakcją turystyczną. Nazwa kraju pochodzi od hiszpańskiego słowa oznaczającego równik.
SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia
obywatel Ekwadoru
rzeczownik, rodzaj męskoosobowy
(1.1) obywatel Ekwadoru
SJP.pl
Wiktionary
obywatelka Ekwadoru
rzeczownik, rodzaj żeński
(1.1) obywatelka Ekwadoru
SJP.pl
Wiktionary
związany z Ekwadorem
przymiotnik
(1.1) odnoszący się do państwa Ekwador
SJP.pl
Wiktionary
w geocentrycznej teorii Ptolemeusza: punkt, względem którego planeta ma stałą prędkość kątową; ekwant, punkt wyrównawczy
SJP.pl
w geocentrycznej teorii Ptolemeusza: punkt, względem którego planeta ma stałą prędkość kątową; ekwans, punkt wyrównawczy
Ekwant, punkt wyrównawczy (łac. Punctum aequans) – pojęcie wprowadzone do teorii geocentrycznej przez Ptolemeusza, pozwalające na dokładniejszy opis ruchu planet. Był to punkt położony na linii łączącej środek koła deferentu i Ziemię, względem którego ciało niebieskie (lub epicykl, po którym się poruszało) miało stałą prędkość kątową.
SJP.pl
Wikipedia
dawniej: równik (ziemski)
SJP.pl
dawniej: teleskop umieszczony na urządzeniu umożliwiającym ciągłą obserwację obiektu astronomicznego, zmieniającego swe położenie wskutek ruchu dobowego; ekwatoriał
SJP.pl
→ ekwator; równikowy
SJP.pl
teleskop umieszczony na urządzeniu umożliwiającym ciągłą obserwację obiektu astronomicznego, zmieniającego swe położenie wskutek ruchu dobowego; ekwatorial (dawniej)
SJP.pl
w starożytnym Rzymie: grupa społeczna o wysokim statusie materialnym
Ekwici (łac. equites, l.poj. eques) – średnio zamożna rzymska klasa społeczna, w skład której wchodzili kupcy, przedsiębiorcy, bankierzy, posiadający majątki o wartości minimum 400 000 sesterców (III w. p.n.e.). Symbolami przynależności do stanu ekwickiego było posiadanie konia (stąd nazwa ekwitów znacząca "jeźdźcy": łac. equus oznacza konia), noszenie stroju wojskowego zwanego trabea, złotego pierścienia oraz wąskiego purpurowego szlaku zdobiącego tunikę (szeroki nosili senatorowie).
SJP.pl
Wikipedia
SJP.pl
metoda fotograficzna
SJP.pl
linia na mapie łącząca punkty o jednakowej odległości od określonego punktu, linii lub obszaru, np. o jednakowej odległości od brzegu jeziora, od granicy państwowej
Artykuł przedstawia dwa znaczenia pojęcia ekwidystanta.
SJP.pl
Wikipedia
gimnastyk uprawiający ekwilibrystykę, sztukę cyrkową obejmującą ćwiczenia wymagające zachowania równowagi w utrudnionych warunkach (chodzenie po linie, woltyżerka itp.); akrobata
rzeczownik, rodzaj męskoosobowy
(1.1) akrobata
Ekwilibrystyka – gatunek akrobacji cyrkowych polegających na wykonywaniu ćwiczeń gimnastycznych przy jednoczesnym utrzymywaniu równowagi. Ekwilibrysta utrzymuje równowagę w warunkach celowo utrudnionych, np. tzw. "stójka" lub balans, "wałki".
SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia
artystka cyrkowa
rzeczownik, rodzaj żeński
(1.1) akrobatka
SJP.pl
Wiktionary
1. wyjątkowo zręczny,
2. związany ze sztuką cyrkową obejmującą ćwiczenia wymagające zachowania równowagi w utrudnionych warunkach
przymiotnik
(1.1) związany z ekwilibrystyką
SJP.pl
Wiktionary
1. akrobatyczne ćwiczenia gimnastyczne, polegające na zachowaniu równowagi w utrudnionych warunkach, np. na linie
2. potocznie: zręczność lawirowania
rzeczownik, rodzaj żeński
(1.1) zachowywanie równowagi w trudnych warunkach, np. na linie
(1.2) zręczne wypowiadanie się
Ekwilibrystyka – gatunek akrobacji cyrkowych polegających na wykonywaniu ćwiczeń gimnastycznych przy jednoczesnym utrzymywaniu równowagi. Ekwilibrysta utrzymuje równowagę w warunkach celowo utrudnionych, np. tzw. "stójka" lub balans, "wałki".
SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia
w astronomii: równonocny
SJP.pl
chwila, w której Słońce przechodzi przez jeden z dwóch punktów przecięcia się ekliptyki z równikiem niebieskim; równonoc
rzeczownik, rodzaj nijaki
(1.1) astr. równonoc, zrównanie dnia i nocy
Równonoc, ekwinokcjum (łac. aequinoctium) – moment, w którym Słońce przechodzi przez jeden z dwóch punktów, w których ekliptyka przecina równik niebieski. Równonoc zdarza się dwa razy w roku:
SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia
ekwipartycja energii - równomierny rozkład energii kinetycznej na wszystkie stopnie swobody cząstek ciała
Zasada ekwipartycji energii – zasada termodynamiczna mówiąca (w oparciu o mechanikę statystyczną i mechanikę Newtona), że dostępna energia, jaką dysponuje cząsteczka (np. gazu), rozkłada się „po równo” na wszelkie możliwe sposoby (tzw. stopnie swobody) jej wykorzystania – niezależnie od tego, czy jest to stopień swobody związany z energią obrotu, ruchu postępowego, czy związany z drganiami cząstek. Zgodnie z tym prawem średnia energia cząstki (energia o charakterze wewnętrznym, niezwiązana z ruchem całego układu) wynosi:
SJP.pl
Wikipedia
1. przestarzale: lekki, luksusowy pojazd konny
2. ekwipunek
rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy
(1.1) przest. rodzaj lekkiego powozu, pojazdu konnego z zaprzęgiem, znany w XIX wieku;
(1.2) daw. załoga okrętu
Ekwipaż (fr. équiper) – rodzaj luksusowego, lekkiego powozu, pojazdu konnego z zaprzęgiem, znany w XIX wieku.
SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia
równoważny, równorzędny;
1. równy lub podobny pod względem znaczenia, siły, możliwości;
2. w logice, o dwóch zdaniach, twierdzeniach: dający się wywieść jeden z drugiego
SJP.pl
SJP.pl
Wikipedia
powierzchnie lub linie ekwipotencjalne - zbiory punktów o stałym potencjale (np. elektrycznym)
SJP.pl
wyposażać w przedmioty i urządzenia niezbędne przy podjętej działalności
SJP.pl
ogół rzeczy stanowiących czyjeś wyposażenie lub zaopatrzenie
rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy
(1.1) rzeczy, które stanowią czyjeś wyposażenie na wyprawę lub podróż
SJP.pl
Wiktionary
związany z ekwipunkiem
SJP.pl
w starożytnym Rzymie: żołnierz służący w kawalerii
rzeczownik, rodzaj męskoosobowy
(1.1) hist. wojsk. żołnierz jazdy rzymskiej, w czasach republiki pochodzący zwykle z wyższych warstw społecznych
(1.2) hist. członek średniozamożnej rzymskiej klasy społecznej złożonej z kupców, przedsiębiorców czy bankierów;
Ekwici (łac. equites, l.poj. eques) – średnio zamożna rzymska klasa społeczna, w skład której wchodzili kupcy, przedsiębiorcy, bankierzy, posiadający majątki o wartości minimum 400 000 sesterców (III w. p.n.e.). Symbolami przynależności do stanu ekwickiego było posiadanie konia (stąd nazwa ekwitów znacząca "jeźdźcy": łac. equus oznacza konia), noszenie stroju wojskowego zwanego trabea, złotego pierścienia oraz wąskiego purpurowego szlaku zdobiącego tunikę (szeroki nosili senatorowie).
SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia
dawniej: nauka jazdy konnej
SJP.pl
równoznaczność, równoważność
Równoważność, ekwiwalencja – twierdzenie, w którym teza jest warunkiem koniecznym, jak i dostatecznym przesłanki. To zdanie zapisuje się za pomocą spójnika wtedy i tylko wtedy (wtw), gdy...
Przykłady:
SJP.pl
Wikipedia
SJP.pl
równowartość, rzecz zawierająca w sobie wartość innej rzeczy
rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy
(1.1) rzecz, która jest równa innej wartością
SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia
stopień wyższy od przysłówka: ekwiwalentnie
SJP.pl
stopień wyższy od przymiotnika: ekwiwalentny; bardziej ekwiwalentny
SJP.pl
rółnowartość, zamienność np. towaru za towar
SJP.pl
będący w równowadze z czymś; równoważny
SJP.pl
element logiczny realizujący funkcję logiczną, której wartość jest równa 1 wtedy i tylko wtedy, gdy wszystkie zmienne niezależne przyjmują tę samą wartość
SJP.pl
przekazywanie czegoś nie wprost, a za pomocą odpowiedników, metafor, konstrukcji słownych itp.
SJP.pl
dawniej: gra słów, zestawienie słów jednakowo brzmiących, ale o różnym znaczeniu, dwuznacznik, kalambur; ekiwok
SJP.pl
błąd językowo-logiczny polegający na użyciu w jednym zdaniu lub wypowiedzi wyrazu o dwóch różnych znaczeniach, kiedy logika zdania nakazuje użycie tego wyrazu w jednym znaczeniu, np. Złodziej dopuścił się kradzieży kozy (zwierzęcia), więc poszedł do kozy (do aresztu, ale może do tego zwierzęcia?)
Ekwiwokacja (fr. équivoque – dwuznacznik z łac. aequus „równy, gładki”, vox, dpn. vocis „głos, dźwięk, (wy)mowa”) – jeden z błędów logiczno-językowych, z grupy wieloznaczności aktualnej.
SJP.pl
Wikipedia
rodzaj białka wskaźnikowego
SJP.pl