Ac

symbol aktynu, pierwiastka chemicznego


spójnik

 (1.1) stpol. aby

partykuła

 (2.1) stpol. niech, oby


Aktyn (Ac, łac. actinium) – nietrwały pierwiastek chemiczny zaliczany do aktynowców lub skandowców.


Źródła:

SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia

Ac.

skrót od: a conto; ac, a.c.


Źródła:

SJP.pl

Acai

gatunek jagód pochodzący z Amazonii, popularny suplement diety


Euterpa warzywna, warzywnia warzywna (Euterpe oleracea) – gatunek z rodziny arekowatych (palm). Pochodzi z terenów tropikalnych Ameryki Południowej, ale został szeroko rozprzestrzeniony w strefie międzyzwrotnikowej na całym świecie.


Źródła:

SJP.pl
Wikipedia

Acajou

[czytaj: akaŻU]
1. owoc nanercza zachodniego;
2. drewno drzew z rodzaju Khaya; mahoń afrykański


Źródła:

SJP.pl

Acan

dawniej: tytuł grzecznościowy, skrót od wyrażenia "waszmość pan", zwykle jako zwrot kierowany wprost do rozmówcy, odpowiadający dzisiejszemu "pan", "wy" (zwykle z odcieniem lekceważenia); aćpan, acpan, aspan, waćpan, wacpan, waspan, acan


rzeczownik, rodzaj męskoosobowy

 (1.1) daw. zwrot grzecznościowy adresowany do mężczyzny, czasami z odcieniem lekceważenia


Źródła:

SJP.pl
Wiktionary

Acanek

rzeczownik, rodzaj męskoosobowy

 (1.1) daw. zdrobn. od: acan (zwrot grzecznościowy)


Źródła:

Wiktionary

Acani

używany dawniej skrót od: waszmość pani; asani


rzeczownik, rodzaj męskoosobowy

 (1.1) daw. zob. waszmość pani.


Źródła:

SJP.pl
Wiktionary

Acanka

dawniej: tytuł grzecznościowy, skrót od wyrażenia "waszmość pani", zwykle jako zwrot kierowany wprost do rozmówczyni, odpowiadający dzisiejszemu "pani", "wy" (czasem z odcieniem lekceważenia)


rzeczownik, rodzaj żeński

 (1.1) daw. fż. od: acan


Źródła:

SJP.pl
Wiktionary

Acanna

rzeczownik, rodzaj żeński

 (1.1) daw. zob. waszmość panna.


Źródła:

Wiktionary

Acaństwo

rzeczownik, rodzaj męskoosobowy, liczba mnoga

 (1.1) daw. zob. waszmość państwo.


Źródła:

Wiktionary

Acapulco

[czytaj: akapulko] miasto w Meksyku


rzeczownik, rodzaj nijaki, nazwa własna

 (1.1) geogr. Acapulco de Juárez, miasto w Meksyku;


Acapulco de Juárez – miasto, port i kurort w Meksyku (stan Guerrero) nad Oceanem Spokojnym. Liczba mieszkańców: 673 tys. (2010). Zespół miejski około 1,1 mln mieszkańców.

Acapulco jest głównym portem w stanie Guerrero, u wybrzeży Oceanu Spokojnego w Meksyku. Leży 300 km na południowy zachód od stolicy kraju miasta Meksyk. Usytuowane jest w półkolistej, głębokiej zatoce. Zbudowane jest na wąskim pasie niskiego lądu. Ma on 800 metrów szerokości pomiędzy linią brzegową a górami otaczającymi zatokę.Uważane jest za jeden z najlepszych i najważniejszych portów na tym wybrzeżu Pacyfiku. Znajduje się tu także międzynarodowy port lotniczy.


Źródła:

SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia

Acariasis

[czytaj: akarias-is] narośle spowodowane przez bardzo drobne pajęczaki (Acarina), pasożytujące na roślinach


Źródła:

SJP.pl

Acc.

skrót od: accusativus (akuzatiwus, akuzatyw)


Źródła:

SJP.pl

Acc.c.inf.

łac. Accusativus cum infinitivo


Źródła:

SJP.pl

Accabadora

rzeczownik, rodzaj żeński

 (1.1) etn. hist. w tradycyjnej społeczności Sardynii, kobieta zajmująca się eutanazją nieuleczalnie chorych i cierpiących w zamian za jałmużnę;


Źródła:

Wiktionary oraz Wikipedia

Accel.

skród od: accelerando


Źródła:

SJP.pl

Accelerando

[czytaj: aczczelerando] określenie wykonawcze: przyśpieszając


rzeczownik

 (1.1) muz. w notacji muzycznej oznaczenie przyspieszenia tempa;

 (1.2) muz. fragment utworu muzycznego wykonywanego w taki sposób

przymiotnik

 (2.1) muz. (określenie wykonawcze) przyspieszający, coraz szybszy

przysłówek sposobu

 (3.1) muz. (określenie wykonawcze) przyspieszając, coraz szybciej


Accelerando (wł. przyspieszając) – w notacji muzycznej oznaczenie przyspieszenia tempa. Przyspieszenie następuje stopniowo na przestrzeni jednego lub kilku taktów. Powrót do oryginalnego tempa może nastąpić przez stopniowe zwalnianie ritardando lub raptownie po znaku a tempo.


Źródła:

SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia

Accent

[czytaj: aksent] samochód typu Hyundai Accent


Przednutka długa (wł. appoggiatura) – ozdobnik, w którym przed głównym dźwiękiem dodawany jest dodatkowy o dowolny interwał (często sekundę) wyższy lub niższy od niego.

Przednutka długa skraca nutę ozdabianą o wartość rytmiczną, jaką sama posiada, oraz przejmuje akcent. Przednutka długa jest rzadko stosowana, wyszła z użycia na początku XIX wieku; była natomiast szeroko stosowana w muzyce barokowej.


Źródła:

SJP.pl
Wikipedia

Accentato

[czytaj: aczczentato] określenie wykonawcze: akcentując, z naciskiem


Źródła:

SJP.pl

Access

[czytaj: akses] program komputerowy do obsługi relacyjnych baz danych w środowisku Windows



Źródła:

SJP.pl
Wikipedia

Acciaccato

[czytaj: aczcziakkato] określenie wykonawcze: miażdżąco, szorstko


Źródła:

SJP.pl

Acciaccatura

[czytaj: aczcziakkatura lub aczczakkatura] rodzaj zdobnika muzycznego nieposiadającego własnej wartości rytmicznej, zmniejszającego wartość nuty, przy którym stoi


rzeczownik, rodzaj żeński

 (1.1) muz. ozdobnik, przednutka zmniejszająca wartość nuty, przed którą stoi;


Przednutka krótka (wł. acciaccatura) – ozdobnik polegający na wykonaniu przed głównym dźwiękiem krótkiej, nieakcentowanej wartości rytmicznej (jednej lub kilku). W przebiegach melodycznych przednutkę krótką najczęściej tworzy interwał górnej lub dolnej sekundy. Charakterystyczną cechą przednutki krótkiej jest to, że nie jest podany dokładny czas jej trwania, który ujmuje ona głównej nucie.


Źródła:

SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia

Accompagnato

[czytaj: akkompaniato] w muzyce: rodzaj recytatywu


Źródła:

SJP.pl

Accord

[czytaj: akord] samochód typu Honda Accord


Accord – jednostka osadnicza w Stanach Zjednoczonych, w stanie Nowy Jork, w hrabstwie Ulster.


Źródła:

SJP.pl
Wikipedia

Accordare

[czytaj: akkordare] z włoskiego - stroić instrument


Źródła:

SJP.pl

Account

[czytaj: ekAłnt] rachunek lub zlecenie, również prace wykonywane przez agencję reklamową dla reklamodawcy lub określonej marki


Account manager (polski termin: „opiekun klienta”) – pracownik odpowiedzialny za kontakt z klientem i przekazywanie jego uwag do odpowiednich działów firmy.

Natomiast key account manager (KAM) to „specjalista do spraw kluczowych klientów”, również „kierownik ds. kluczowych klientów” (np. korporacyjnych).


Źródła:

SJP.pl
Wikipedia

Accountant

[czytaj: ekałntent] pracownik działu księgowości; księgowy


Źródła:

SJP.pl

Accusativus

[czytaj: akuzatiwus] akuzatiwus, akuzatyw, biernik; w językoznawstwie:
1. czwarty przypadek w polskiej deklinacji, odpowiadający na pytania: kogo? co?, który w zdaniu pełni funkcję dopełnienia bliższego;
2. forma wyrazowa tego przypadka


rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy

 (1.1) gram. zob. biernik.


Biernik (łac. accusativus) – czwarty przypadek deklinacji.


Źródła:

SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia

Acedia

apatia, obojętność, beztroska, wyczerpanie; akedia


Acedia (gr. akēdía, akedeía – „brak troski o własny byt i istnienie, obojętność” od kēdía (troska) lub według Hipokratesa i Galena aciditas, czyli kwaśność czarnej żółci, melancholia) – w teologii wypalenie religijne, apatia (psychologia) i obojętność, tzw. choroba mnichów, „depresja” duchowa, niekiedy utożsamiana również z lenistwem lub gnuśnością.


Źródła:

SJP.pl
Wikipedia

Acefalia

wada rozwojowa płodu, polegająca na niewykształceniu głowy lub wykształceniu jej w formie szczątkowej; bezgłowie


rzeczownik, rodzaj żeński

 (1.1) med. letalna wada wrodzona płodu o charakterze malformacji, polegająca na niewykształceniu głowy lub wykształceniu jej w formie zredukowanej;



Źródła:

SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia

Acena

acena sina - amerykańska roślina darniowa z rodziny różowatych, w Polsce uprawiana jako roślina ozdobna


Acena (Acaena) – rodzaj roślin należących do rodziny różowatych. Obejmuje od około 40 do około 100 gatunków. Występują one na różnych kontynentach, głównie półkuli południowej. Szereg gatunków jest uprawianych jako rośliny ozdobne. Brak w tym rodzaju gatunków rodzimych dla flory Polski, niektóre gatunki znajdują się w kolekcjach ogrodów botanicznych, niektóre są uprawiane jako rośliny ozdobne, jako efemerofit występuje acena sina.


Źródła:

SJP.pl
Wikipedia

Acenaften

trójpierścieniowy węglowodór aromatyczny występujący w smole węglowej


rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy

 (1.1) chem. organiczny związek chemiczny, policykliczny węglowodór aromatyczny


Acenaften – organiczny związek chemiczny, policykliczny węglowodór aromatyczny, składnik smoły węglowej.

Jest to bezbarwny, krystaliczny trójpierścieniowy węglowodór aromatyczny. Pochodne acenaftenu są stosowane do syntez organicznych m.in. leków, barwników, tworzyw sztucznych, środków grzybobójczych i owadobójczych.


Źródła:

SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia

Acenokumarol

rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy

 (1.1) biochem. med. farm. organiczny związek chemiczny, lek przeciwzakrzepowy będący pochodną kumaryny, antagonista witaminy K;


Acenokumarol – organiczny związek chemiczny, lek przeciwzakrzepowy będący pochodną kumaryny, antagonista witaminy K. Hamuje syntezę protrombiny w wątrobie. Stosowany w leczeniu i prewencji powikłań zakrzepowo-zatorowych w takich jednostkach chorobowych jak m.in. migotanie przedsionków oraz zakrzepica żył głębokich.


Źródła:

Wiktionary oraz Wikipedia

Acenol

handlowa nazwa paracetamolu, środka przeciwgorączkowego


Paracetamol, acetaminofen (łac. paracetamolum) – organiczny związek chemiczny, hydroksylowa pochodna acetanilidu, stosowany jako lek o działaniu przeciwbólowym i przeciwgorączkowym. W handlu znajduje się od 1955. W Polsce stał się popularny w latach 90. XX wieku, wypierając z rynku aminofenazon, powszechnie wówczas używany lek przeciwgorączkowy.


Źródła:

SJP.pl
Wikipedia

Acer

produkt marki Acer


Acer (IPA: /eɪsər/) – przedsiębiorstwo założone w 1976 r. na Tajwanie, oferujące sprzęt, oprogramowanie i usługi z sektora IT. Zajmuje się także badaniami, projektowaniem, marketingiem, sprzedażą i obsługą posprzedażową sprzętu komputerowego i urządzeń mobilnych. Oferta Acer kierowana jest do użytkowników indywidualnych, przedsiębiorstw oraz do sektora edukacji. Piąty co do wielkości producent komputerów osobistych na świecie (za Lenovo, HP i Dellem).


Źródła:

SJP.pl
Wikipedia

Acerodon

rodzaj nietoperzy z rodziny rudawkowatych


Acerodon (Acerodon) – rodzaj ssaków z podrodziny Pteropodinae w obrębie rodziny rudawkowatych (Pteropodidae).


Źródła:

SJP.pl
Wikipedia

Acerola

gatunek rośliny z rodziny malpigiowatych, o jadalnych czerwonych owocach; malpigia granatolistna


rzeczownik, rodzaj żeński

 (1.1) bot. pot. nazwa systematyczna|Malpighia glabra|L.|ref=tak., malpigia granatolistna

 (1.2) kulin. owoc aceroli (1.1)


Malpigia granatolistna (Malpighia glabra L.), inaczej acerola, nadgwiazdka granatolistna bądź wiśnia z Barbados – gatunek rośliny z rodziny malpigiowatych. Rodzimym obszarem jej występowania jest południowa część Ameryki Północnej (Teksas, Meksyk), Ameryka Środkowa i północna część Ameryki Południowej.


Źródła:

SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia

Acerra

rzeczownik, rodzaj żeński

 (1.1) skrzynka z brązu lub marmuru, służąca w starożytnym Rzymie do przechowywania kadzidła do ofiar;

 (1.2) mały, przenośny ołtarzyk, ustawiany przed zmarłym, na którym palono perfumy, używany też jako przenośny ołtarz w czasie uroczystości pogrzebowych;


Acerra (łac. Acerrae) – miasto i gmina we Włoszech, w regionie Kampania, w prowincji Neapol, nad rzeką Cianis.

Według danych z 2004 r. gminę zamieszkiwało 44 401 osób, 822,2 os./km².


Źródła:

Wiktionary oraz Wikipedia

Acesulfam

Acesulfam K, acesulfam potasowy (łac. acesulfamum kalicum), E950 – heterocykliczny związek chemiczny stosowany jako słodzik (około 150 razy słodszy od sacharozy). Wzmacnia też smak i zapach. Jest wydalany w postaci niezmienionej.


Źródła:

Wikipedia

Acetabularia

glon morski z gatunku zielenic


Acetabularia, parasolowiec (Acetabularia) – rodzaj jednokomórkowych i jednojądrzastych glonów morskich dorastających do ogromnych rozmiarów (jak na organizmy jednokomórkowe), należący do zielenic.


Źródła:

SJP.pl
Wikipedia

Acetabulum

1. owalne lub okrągłe zagłębienie w kości, tworzące część stawu, w której znajduje się główka innej kości; panewka;
2. u przywr, tasiemców i pijawek: prosta przyssawka w postaci umięśnionego zagłębienia w ciele;
3. u owadów: panewka stawowa odnóża


Panewka stawu biodrowego (łac. acetabulum) – struktura anatomiczna w kości miednicznej tworząca powierzchnię stawową w stawie biodrowym. Obejmuje kość udową.

U człowieka kieruje się ona w bok i do przodu. Na samym jej dnie znajduje się dół panewki (fossa acetabuli). Znajduje się tam tkanka tłuszczowa i kosmki maziowe. Znajduje się tam również przyczep więzadła głowy kości udowej, zwanego także więzadłem obłym kości udowej. Ma ono dwie odnogi i sąsiaduje oprócz tłuszczu dołu panewki także z głową kości udowej, a ściślej – z jej chrząstką stawową.


Źródła:

SJP.pl
Wikipedia

Acetal

związek chemiczny powstały wskutek działania alkoholu na aldehyd


rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy

 (1.1) chem. związek organiczny otrzymywany w wyniku działania alkoholu na aldehyd lub keton, wykorzystywany w przemyśle farmaceutycznym i perfumeryjnym oraz w syntezie organicznej;

 (1.2) chem. skr. acetal dietylowy aldehydu octowego – jeden z częściej spotykanych acetali (1.1)


Acetale – grupa organicznych związków chemicznych o wzorze ogólnym R2CH(OR′)2 (R′ ≠ H) będące tym samym dieterami dioli geminalnych. Związki te posiadają dwie grupy eterowe przyłączone do tego samego atomu węgla (RO−C–OR). Są cieczami o przyjemnym zapachu. Otrzymuje się je przez kondensację aldehydu lub ketonu z dwiema cząsteczkami alkoholu. W wyniku przyłączenia do aldehydu lub ketonu jednej cząsteczki alkoholu powstają nietrwałe hemiacetale (półacetale) o wzorze ogólnym R-CH(OH)(OR').


Źródła:

SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia

Acetaldehyd

aldehyd octowy; etanal


rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy

 (1.1) chem. organiczny związek chemiczny z grupy aldehydów;


Aldehyd octowy, acetaldehyd, CH
3
CHO
– organiczny związek chemiczny z grupy aldehydów.


Źródła:

SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia

Acetalowy

acetal


przymiotnik

 (1.1) chem. związany z acetalem, odnoszący się do acetali


Patrz:acetal

Źródła:

SJP.pl
Wiktionary

Acetamid

związek organiczny, amid kwasu octowego


rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy

 (1.1) chem. związek organiczny z grupy amidów o wzorze sumarycznym C2H5NO, pochodna kwasu octowego, bezbarwne krystaliczne ciało stałe, wykorzystywany w przemyśle tworzyw sztucznych, w spawalnictwie oraz do produkcji lakierów i materiałów wybuchowych;


Acetamid, etanoamid – organiczny związek chemiczny z grupy amidów, pochodna kwasu octowego. W środowisku zasadowym i kwaśnym łatwo hydrolizuje.


Źródła:

SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia

Acetanilid

związek organiczny, pochodna aniliny


rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy

 (1.1) chem. związek organiczny o wzorze sumarycznym wzór chemiczny|C8H9NO., pochodna aniliny, bezbarwna substancja krystaliczna, wykorzystywany do produkcji leków i barwników;


Acetanilid, antyfebryna – organiczny związek chemiczny, acetylowa pochodna aniliny.


Źródła:

SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia

Acetarsol

lek arsenowy stosowany głównie w leczeniu rzęsistkowicy i czerwonki pełzakowej


Acetarsol – arsenoorganiczny związek chemiczny z grupy kwasów arsonowych, stosowany jako lek o działaniu m.in. krętkobójczym, czerwiobójczym. Obecnie stosowany w lecznictwie bardzo rzadko (w ginekologii w leczeniu rzęsistkowicy). Jego swoistą odtrutką jest BAL (dimerkaprol).


Źródła:

SJP.pl
Wikipedia

Acetator

zbiornik ze stali kwasoodpornej, wykorzystywany do produkcji octu z alkoholu etylowego


Acetator – zbiornik ze stali kwasoodpornej, używany do produkcji octu z rozcieńczonego alkoholu etylowego. Przy produkcji acetatorem wykorzystuje się metodę fermentacji wgłębnej.


Źródła:

SJP.pl
Wikipedia

Acetobacter

[czytaj: acetobakter] rodzaj bakterii kwasu octowego


Acetobacter – rodzaj bezwzględnie tlenowych bakterii kwasu octowego przeprowadzających fermentację octową.

Są to gramujemne pałeczki o wymiarach 0,6–0,8 × 1,0–4,0 µm. Występują pojedynczo, w parach lub w formie łańcuszków. Mogą być petytrychalnie urzęsione (okołorzęse) lub nieruchliwe. Optymalna temperatura wzrostu to 25–30 °C, a optymalne wartości pH mieszczą się w granicach 4,0–6,0, choć szczepy używane w przemysłowej produkcji kwasu octowego rosną dobrze również w przedziale 2,0–2,3. Nie tworzą przetrwalników. Większość posiada 1–8 plazmidów od 1,5 do 95 kb.


Źródła:

SJP.pl
Wikipedia

Acetobakteria

kwasolubna bakteria


Źródła:

SJP.pl

Acetofenon

najprostszy keton alifatyczno-aromatyczny


rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy

 (1.1) chem. związek organiczny z grupy ketonów o wzorze sumarycznym C8H8O, najprostszy keton alkilo-aromatyczny, ciecz o przyjemnym zapachu, wykorzystywany do produkcji leków, substancji zapachowych oraz jako rozpuszczalnik;


Acetofenon – organiczny związek chemiczny z grupy ketonów (czasem oznaczany skrótem PhAc), jeden z najprostszych ketonów aromatycznych. Ma dość intensywny, przyjemny zapach kojarzący się z zasuszonymi różami. Jest ważnym prekursorem używanym w produkcji związków zapachowych i żywic.


Źródła:

SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia

Acetoina

związek chemiczny stosowany w aromatach spożywczych, aromatach do e-papierosów


Źródła:

SJP.pl

Acetometr

przyrząd do określania zawartości kwasu octowego w roztworze


rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy

 (1.1) chem. zob. octomierz.


Źródła:

SJP.pl
Wiktionary

Aceton

związek organiczny, najprostszy keton alifatyczny, bezbarwna, lotna ciecz znajdująca szerokie zastosowanie w przemyśle i gospodarstwie domowym, np. jako zmywacz do paznokci


rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy

 (1.1) chem. związek organiczny, najprostszy przedstawiciel grupy ketonów o wzorze C3H6O, bezbarwna, łatwopalna i toksyczna ciecz o ostrym zapachu, wykorzystywany w syntezie chemicznej i jako rozpuszczalnik;


Aceton, propan-2-on – organiczny związek chemiczny z grupy ketonów, najprostszy keton alifatyczny. Ma ostry, charakterystyczny zapach. Miesza się w każdych proporcjach z wodą, etanolem, eterami i innymi ketonami o niskiej masie cząsteczkowej.


Źródła:

SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia

Acetonemia

gromadzenie się we krwi ciał acetonowych świadczące o nieprawidłowej przemianie materii


rzeczownik, rodzaj żeński

 (1.1) med. gromadzenie się we krwi ciał acetonowych, świadczące o nieprawidłowej przemianie materii


Acetonemia – medyczne określenie podwyższonego poziomu acetonu w surowicy krwi. Powstaje podczas cukrzycy lub w okresie długotrwałego głodu, wskutek wzmożonego katabolizmu tłuszczów. Jej objawami są: wymioty, odwodnienie, kwasica ketonowa, acetonuria, a także charakterystyczny zapach wydychanego powietrza, przypominający woń fermentujących jabłek.


Źródła:

SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia

Acetonitryl

organiczny związek chemiczny, najprostszy nitryl; nitryl kwasu octowego


Acetonitryl, cyjanometan, CH
3
CN
– organiczny związek chemiczny, najprostszy nitryl (nitryl kwasu octowego). Acetonitryl jest łatwopalny, ma eterowy zapach, bez ograniczeń miesza się z wodą. Jest mało reaktywny dlatego jest popularnie stosowany jako rozpuszczalnik m.in. w chromatografii (LC, HPLC), elektrochemii, syntezie organicznej i nieorganicznej.


Źródła:

SJP.pl
Wikipedia

Acetonowy

przymiotnik od: aceton


przymiotnik relacyjny

 (1.1) chem. związany z acetonem, zawierający aceton


Źródła:

SJP.pl
Wiktionary

Acetonuria

obecność ciał ketonowych w moczu, występujący przy acetonemii


Ketonuria, acetonuria, ketoaciduria – stan, gdy w moczu pojawiają się ciała ketonowe. W praktyce tym ketonem jest aceton, który dzięki charakterystycznemu zapachowi jest łatwo wyczuwalny w moczu w przypadku znacznego jego stężenia, czemu dodatkowo towarzyszy podwyższenie stężenia ketonów we krwi (tzw. ketonemia), która powoduje powstanie kwasicy metabolicznej, a sam aceton może być wyczuwany w powietrzu wydechowym.


Źródła:

SJP.pl
Wikipedia

Acetyl

rodnik kwasu octowego


rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy

 (1.1) chem. rodzaj grupy funkcyjnej typu acylowego wywodzącej się z kwasu octowego;


Grupa acetylowa, acetyl, Ac, COMe (z łac. acetum – ocet i stgr. hýlē – materia) – rodzaj grupy funkcyjnej typu acylowego wywodzącej się z kwasu octowego. Zawiera ugrupowanie CH
3
C(O)
. Występuje w pochodnych tego kwasu, np. chlorku acetylu (AcCl), bezwodniku octowym (Ac
2
O
), estrach octanowych (AcOR), amidach (AcNRR′), np. w acetamidzie (AcNH
2
), acetanilidzie (AcNHPh) oraz w wielu innych związkach.


Źródła:

SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia

Acetylacja

przyłączenie reszty kwasu octowego i formylacja


Acetylowanie, acetylacja – reakcja chemiczna typu acylowania, polegająca na podstawieniu atomu wodoru w cząsteczce związku organicznego przez grupę acetylową. Zwykle acetylowaniu ulegają związki chemiczne zawierające ugrupowanie z labilnym atomem wodoru (np. –O–H, >N–H, –S–H).


Źródła:

SJP.pl
Wikipedia

Acetylen

zwyczajowa nazwa etynu, łatwopalny gaz używany w palnikach tlenowo-acetylenowych


rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy

 (1.1) chem. zob. etyn.

 (1.2) chem. pot. alkin


Etyn, acetylen, C
2
H
2
– organiczny związek chemiczny, najprostszy węglowodór nienasycony z szeregu homologicznego alkinów.


Źródła:

SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia

Acetylenek

sól acetylenu


rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy

 (1.1) związek otrzymany z acetylenu w wyniku zastąpienia w nim wodoru metalem;


Acetylenki, M–C≡C–M i M–C≡C–~ (gdzie M = atom dowolnego metalu) – grupa związków metaloorganicznych, kompleksy alkilowe alkinów. Na ogół nietrwałe. W związkach tych jeden lub oba atomy wodoru z acetylenu są zastąpione atomami dowolnego metalu. Podwójnie podstawione pochodne acetylenu można także uważać za rodzaj węglików, gdyż zawierają wyłącznie atomy węgla i metalu.

Czasami pod tym terminem rozumie się również kompleksy alkinowe i kompleksy alkilidynowe (patrz: kompleks acetylenowy).


Źródła:

SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia

Acetylenki

sól acetylenu


Acetylenki, M–C≡C–M i M–C≡C–~ (gdzie M = atom dowolnego metalu) – grupa związków metaloorganicznych, kompleksy alkilowe alkinów. Na ogół nietrwałe. W związkach tych jeden lub oba atomy wodoru z acetylenu są zastąpione atomami dowolnego metalu. Podwójnie podstawione pochodne acetylenu można także uważać za rodzaj węglików, gdyż zawierają wyłącznie atomy węgla i metalu.

Czasami pod tym terminem rozumie się również kompleksy alkinowe i kompleksy alkilidynowe (patrz: kompleks acetylenowy).


Źródła:

SJP.pl
Wikipedia

Acetylenownia

pomieszczenie, w którym eksploatowana jest wytwornica acetylenu


Źródła:

SJP.pl

Acetylenowy

acetylen, np. palnik acetylenowy


przymiotnik relacyjny

 (1.1) chem. lub techn. dotyczący acetylenu, zawierający acetylen, wykorzystujący acetylen do działania


Źródła:

SJP.pl
Wiktionary

Acetyloaceton

bezbarwna ciecz o charakterystycznym zapachu; temperatura wrzenia 139°C; występuje jako mieszanina dwu odmian: ketonowej i enolowej


Acetyloaceton, 2,4-pentanodion – organiczny związek chemiczny z grupy ketonów, pochodna acetonu, najprostszy β-diketon (związek posiadający dwie grupy ketonowe rozdzielone jednym atomem).


Źródła:

SJP.pl
Wikipedia

Acetyloacetonowy

przymiotnik od: acetyloaceton


Źródła:

SJP.pl

Acetyloceluloid

inaczej octan celulozowy


Źródła:

SJP.pl

Acetyloceluloidowy

przymiotnik od: acetyloceluloid


Źródła:

SJP.pl

Acetyloceluloza

ester celulozy i kwasu octowego; octan celulozy; cellit; celit


rzeczownik, rodzaj żeński

 (1.1) chem. związek chemiczny otrzymany z bezwodnika kwasu octowego i celulozy (błonnika), używany do wyrobu filmów i sztucznego jedwabiu;


Octan celulozy – organiczny związek chemiczny, ester kwasu octowego i celulozy, otrzymywany przez działanie kwasem octowym lub jego bezwodnikiem na celulozę w obecności kwasu siarkowego lub chlorku cynku (jako katalizatora).


Źródła:

SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia

Acetylocholina

neurohormon zbudowany z choliny i kwasu octowego


rzeczownik, rodzaj żeński

 (1.1) biochem. neuroprzekaźnik występujący u ludzi i zwierząt, ester kwasu octowego i choliny;


Acetylocholina, ACh – organiczny związek chemiczny, ester kwasu octowego i choliny. Jest neuroprzekaźnikiem syntetyzowanym w neuronach cholinergicznych. Występuje w: połączeniach nerwowo-mięśniowych, synapsach przedzwojowych układu współczulnego, zakończeniach zazwojowych układu przywspółczulnego, a także w różnych strukturach mózgowia.


Źródła:

SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia

Acetylocholinoesteraza

esteraza acetylocholinowa


rzeczownik, rodzaj żeński

 (1.1) biochem. enzym, który rozkłada acetylocholinę na cholinę;


Źródła:

SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia

Acetylocholinowy

przymiotnik od: acetylocholina


Źródła:

SJP.pl

Acetylokoenzym

acetylokoenzym A - organiczny związek chemiczny biorący udział w metabolizmie komórek


Źródła:

SJP.pl

Acetylooctowy

kwas acetylooctowy - pochodna kwasu octowego, w której jeden z atomów wodoru przy węglu alfa został podstawiony rodnikiem acetylowym


Źródła:

SJP.pl

Acetylosalicylowy

kwas acetylosalicylowy - aspiryna (lek przeciwgorączkowy)


Źródła:

SJP.pl

Acetylować

wprowadzać (wprowadzić) do cząsteczki związku chemicznego grupę acetylową


Źródła:

SJP.pl

Acetylowanie

reakcja chemiczna polegającą na wprowadzeniu do cząsteczki związku chemicznego grupy acetylowej


rzeczownik, rodzaj nijaki

 (1.1) chem. reakcja podstawiania atomu wodoru w cząsteczkach związku organicznego grupą acetylową (CH3CO–);


Acetylowanie, acetylacja – reakcja chemiczna typu acylowania, polegająca na podstawieniu atomu wodoru w cząsteczce związku organicznego przez grupę acetylową. Zwykle acetylowaniu ulegają związki chemiczne zawierające ugrupowanie z labilnym atomem wodoru (np. –O–H, >N–H, –S–H).


Źródła:

SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia

Acetylowy

grupa acetylowa - rodzaj grupy funkcyjnej typu acylowego wywodzącej się z kwasu octowego; acetyl


Źródła:

SJP.pl

Ach

wykrzyknik wyrażający podziw, zachwyt


wykrzyknik

 (1.1) …służący wyrażaniu stanów uczuciowych, takich jak m.in.: zachwyt, zaskoczenie, przestrach, irytacja, podziw, zdziwienie, pragnienie

w użyciu rzeczownikowym, rodzaj nijaki

 (2.1) zwykle w wyrażeniu: achy i ochy


Geografia

Austria
Niemcy

Inne


Źródła:

SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia

Ach.

skrót od: archaizm, archaiczny


Źródła:

SJP.pl

Achab

Achab (?-851 p.n.e.), król Izraela od roku 873


Achab (pan. 874–853 p.n.e.) – siódmy król północnego królestwa Izraela; syn króla Omriego, kontynuował politykę ojca, dążąc do zjednoczenia kraju.


Źródła:

SJP.pl
Wikipedia

Achać

potocznie: zachwycać się przesadnie; wykrzykiwać "ach"


czasownik nieprzechodni niedokonany

 (1.1) pot. zachwycać się czymś w sposób afektowany


Źródła:

SJP.pl
Wiktionary

Achacjusz

imię męskie


Achacy – imię męskie najprawdopodobniej pochodzenia greckiego. W takim przypadku pochodzi ono od wyrazu achátēs – „agat”. Może również pochodzić od greckiego imienia Ἀκακίος Akakios (od ἀκακός akakos – „niewinny”, „nieznający zła”), albo od greckiego wyrazu ἀγαθός agathos – „dobry”. Jego żeńskim odpowiednikiem są Achacja i Akacja.


Źródła:

SJP.pl
Wikipedia

Achacjuszostwo

Achacjusz z małżonką; Achacjuszowie


Źródła:

SJP.pl

Achacjuszowie

Achacjusz z małżonką; Achacjuszostwo


Źródła:

SJP.pl

Achacjuszowy

przymiotnik dzierżawczy - należący do Achacjusza lub z nim związany


Źródła:

SJP.pl

Achacostwo

Achacy z małżonką; Achacowie


Źródła:

SJP.pl

Achacowie

Achacy z małżonką; Achacostwo


Źródła:

SJP.pl

Achacowy

przymiotnik dzierżawczy - należący do Achacego lub z nim związany


Źródła:

SJP.pl

Achacy

imię męskie


Achacy – imię męskie najprawdopodobniej pochodzenia greckiego. W takim przypadku pochodzi ono od wyrazu achátēs – „agat”. Może również pochodzić od greckiego imienia Ἀκακίος Akakios (od ἀκακός akakos – „niewinny”, „nieznający zła”), albo od greckiego wyrazu ἀγαθός agathos – „dobry”. Jego żeńskim odpowiednikiem są Achacja i Akacja.


Źródła:

SJP.pl
Wikipedia

Achaj

potocznie: zachwycać się przesadnie; wykrzykiwać "ach"


rzeczownik, rodzaj męskoosobowy

 (1.1) członek plemięemienia starożytnej Achai


Źródła:

SJP.pl
Wiktionary

Achaja

kraina historyczna w Grecji


rzeczownik, rodzaj żeński, nazwa własna

 (1.1) hist. geogr. kraina w Grecji;

forma rzeczownika.

 (2.1) D. i B. lp. od: Achaj



Źródła:

SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia

Achajczycy

starożytne plemię greckie; Achajowie


Źródła:

SJP.pl

Achajczyk

członek jednego ze starożytnych plemion greckich; Achaj


rzeczownik, rodzaj męskoosobowy

 (1.1) mieszkaniec Achai


Źródła:

SJP.pl
Wiktionary

Achajka

1. mieszkanka Achai (krainy greckiej), albo Grecji (Greczynka);
2. członkini greckiego plemienia Achajów


rzeczownik, rodzaj żeński

 (1.1) mieszkanka Achai


Źródła:

SJP.pl
Wiktionary

Achajowie

starożytne plemię greckie; Achajczycy


Achajowie (stgr. Ἀχαιοί Achaioí) – ogólne określenie Greków walczących pod Troją, używane przez Homera (rzadziej stosowane: Argiwi/Argiwowie i Danajowie) w jego eposach Iliada i Odyseja.

Według tradycyjnych poglądów historyków było to pierwsze plemię greckie, które przybyło na obszary kontynentalnej Grecji około 2000 lat p.n.e., podbijając Tesalię i miejscowych Pelazgów, jednak teza ta została odrzucona wraz z teorią o trzech inwazjach ludów greckich (achajskiej, jońskiej, doryckiej).


Źródła:

SJP.pl
Wikipedia

Achajski

przymiotnik od greckiej krainy historycznej: Achaja


przymiotnik relacyjny

 (1.1) odrzecz. Achaja, Achaj, Achajczyk, Achajka

 (1.2) starogrecki


Źródła:

SJP.pl
Wiktionary

Achalazja

achalazja przełyku - choroba polegająca na utrudnieniu połykania spowodowanym przez patologiczny, trwały skurcz dolnego zwieracza przełyku


rzeczownik, rodzaj żeński

 (1.1) med. choroba polegająca na zaburzeniu rozkurczu dolnego zwieracza przełyku i zaburzonej perystaltyki pozostałych odcinków przełyku


Achalazja przełyku (kurcz wpustu, łac. cardiospasmus) – choroba, u której podłoża leży podwyższone spoczynkowe ciśnienie i upośledzony rozkurcz dolnego zwieracza przełyku oraz brak perystaltyki pozostałych odcinków przełyku.


Źródła:

SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia

Achalciche

rzeczownik, rodzaj nijaki, nazwa własna

 (1.1) geogr. adm. miasto w południowo-zachodniej Gruzji, stolica i największe miasto regionu Samcche-Dżawachetia;


Achalciche (gruz. ახალციხე) – miasto w południowo-zachodniej Gruzji, stolica i największe miasto regionu Samcche-Dżawachetia. Leży w Małym Kaukazie, w Górach Mescheckich, nad rzeką Pocchowickali. Miejscowość uzdrowiskowa, funkcjonująca w oparciu o kompleks źródeł termalnych.

W mieście rozwinęło się rzemiosło artystyczne (biżuteria, siodła, pasy) oraz przemysł spożywczy.


Źródła:

Wiktionary oraz Wikipedia

Achalcyski

przymiotnik relacyjny

 (1.1) związany z Achalcichem, dotyczący Achalcicha


Źródła:

Wiktionary

Achanie

rzeczownik, rodzaj nijaki

 (1.1) pot. wyrażanie zachwytu w egzaltowany sposób


Źródła:

Wiktionary

Achates

imię postaci z mitologii greckiej oraz rzymskiej


Achates – w mitologii greckiej oraz rzymskiej: mieszkaniec Troi, żołnierz, bliski przyjaciel lub giermek Eneasza, darzący go bezwzględnym zaufaniem i przywiązaniem, zabójca Protesilaosa (pierwszego wojownika achajskiego).

Od imienia tej postaci powstał rzeczownik pospolity oznaczający poplecznika, stronnika, wzorowego przyjaciela.

Opracowano na podstawie informacji zawartych w Popularnej Encyklopedii Powszechnej, Kraków 1994, ISBN 83-85719-07-5.


Źródła:

SJP.pl
Wikipedia

Achatina

rodzaj afrykańskich ślimaków


Achatina – rodzaj afrykańskich, roślinożernych ślimaków lądowych z rodziny Achatinidae, obejmujący największe lądowe ślimaki świata. Ich jajowata, wydłużona muszla osiąga rozmiary 6–10 cm (u achatiny zwyczajnej do 12 cm), a masa ciała 0,5 kg. Niektóre gatunki są zbierane w celach konsumpcyjnych, a także hodowane jako zwierzęta domowe.

Pochodzą z terenów Afryki Subsaharyjskiej, gdzie zamieszkują tereny wilgotne, bogate w bujną roślinność.


Źródła:

SJP.pl
Wikipedia

Achaz

postać biblijna ze Starego Testamentu


Achaz (hebr. ‏אָחָז‎, skrócona forma imienia Joachaz: „oby Jahwe uchwycił”) − król Judy w latach ok. 734−728 p.n.e. (daty sporne), współrządził od 735 lub wcześniej.

Był synem Jotama. Po śmierci ojca został królem. Wyznawał religię kananejską (pogańską) i „nawet syna swego przeprowadził przez ogień”.


Źródła:

SJP.pl
Wikipedia

Acheiropita

obraz z podobizną twarzy Marii, Chrystusa lub świętych, uważany za powstały w cudowny sposób; achiropita, acheiropoieta


rzeczownik, rodzaj żeński

 (1.1) plast. wizerunek postaci uważany za powstały w nadnaturalny, cudowny sposób;


Acheiropoietos (gr. ’Αχειροποίητος, ros. нерукотворный, нерукотворенный) – wizerunek postaci stworzony w nadnaturalny, cudowny sposób – nie ręką ludzką. Pierwszy raz sformułowania tego użył Ewagriusz Scholastyk w VI w.


Źródła:

SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia

Acheiropoieta

obraz z podobizną twarzy Marii, Chrystusa lub świętych, uważany za powstały w cudowny sposób; acheiropita, achiropita


Źródła:

SJP.pl

Acher

nazwisko


Źródła:

SJP.pl

Acheron

w mitologii greckiej: jedna z rzek w Hadesie; Acheront


Acheron (także Acheront; gr. Ἀχέρων Achérōn, łac. Acheron) – w mitologii greckiej uosobienie rzeki w Hadesie.

Jedna z pięciu rzek Hadesu. Zwana rzeką smutku, choć Acheron znaczy „Lament”. Posiada dwa dopływy: Pyriflegeton („Palący jak ogień”) i Kokytos („Oskarżony”). Pozostałe rzeki Hadesu to Styks i Lete („Zapomnienie”).


Źródła:

SJP.pl
Wikipedia

Acheront

w mitologii greckiej: jedna z rzek w Hadesie; Acheron


Acheron (także Acheront; gr. Ἀχέρων Achérōn, łac. Acheron) – w mitologii greckiej uosobienie rzeki w Hadesie.

Jedna z pięciu rzek Hadesu. Zwana rzeką smutku, choć Acheron znaczy „Lament”. Posiada dwa dopływy: Pyriflegeton („Palący jak ogień”) i Kokytos („Oskarżony”). Pozostałe rzeki Hadesu to Styks i Lete („Zapomnienie”).


Źródła:

SJP.pl
Wikipedia

Acheson

nazwisko



Źródła:

SJP.pl
Wikipedia

Achiasz

Achiasz z Szilo (hebr. Achijjahu – "brat Jahwe") – żyjący w X wieku p.n.e. prorok izraelski, przeciwnik króla Izraela Salomona, który podburzył robotnika Jeroboama, syna Nebata, do powstania przeciw władcy. Wspomniany w Pierwszej Księdze Królewskiej (1Krl 11,29-39).


Źródła:

Wikipedia

Achil

w mitologii greckiej: bohater "Iliady" Homera, syn Tetydy i Peleusa, czczony w niektórych rejonach Grecji jako heros; Achilles


Źródła:

SJP.pl

Achillea

roślina z rodziny złożonych, o pierzastych liściach i białych lub różowych kwiatach zebranych w koszyczki, mająca właściwości lecznicze; krwawnik


Krwawnik (Achillea L.) – rodzaj bylin z rodziny astrowatych. Obejmuje 141 gatunków. Są to zielne rośliny wieloletnie występujące na wszystkich kontynentach półkuli północnej, głównie w strefie umiarkowanej. Rodzaj najbardziej zróżnicowany jest w Europie, gdzie obecne są 52 gatunki oraz w Azji. W Ameryce Północnej występują pojedyncze gatunki, przy czym na tym kontynencie sięgają najdalej na południe – do Gwatemali. W Polsce rośnie 8–11 gatunków (w zależności od statusu taksonomicznego), przy czym najbardziej pospolity jest krwawnik pospolity (A. millefolium).


Źródła:

SJP.pl
Wikipedia

Achilles

potocznie: ścięgno Achillesa


rzeczownik, rodzaj męskoosobowy, nazwa własna

 (1.1) mitgr. heros i bohater wojny trojańskiej, syn Peleusa i Tetydy;

 (1.2) rzad. imię|polski|m.;

rzeczownik, rodzaj męskozwierzęcy, nazwa własna

 (2.1) astr. planetoida o numerze katalogowym 588;


Achilles (gr. Ἀχιλλεύς, Achilleús; łac. Achilles) – w mitologii greckiej heros i bohater wojny trojańskiej (wódz Myrmidonów).


Źródła:

SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia

Achillesowy

taki jak u Achillesa, charakterystyczny dla Achillesa


przymiotnik dzierżawczy

 (1.1) przest. gwara. należący do Achillesa


Źródła:

SJP.pl
Wiktionary

Achim

rzeczownik, rodzaj męskoosobowy, nazwa własna

 (1.1) gw-pl|Górny Śląsk. imię|polski|m. poufała forma imienia Joachim


Achim – miasto w Niemczech, w kraju związkowym Dolna Saksonia, w powiecie Verden, nad rzeką Wezerą. W 2023 roku miasto liczyło 32 926 mieszkańców.


Źródła:

Wiktionary oraz Wikipedia

Achimaas

Achimaas – postać biblijna ze Starego Testamentu, arcykapłan.

Syn Sadoka, arcykapłana. Ryzykował życiem jako szpieg dla króla Dawida w czasie rebelii Absaloma. 2 Sm 17,17 nn.; 18.



Źródła:

Wikipedia

Achimelech

biblijne imię męskie; Achimelek


Źródła:

SJP.pl

Achimelek

biblijne imię męskie; Achimelech


Achimelek − postać biblijna z Pierwszej Księgi Samuela.

Był to kapłan z Nob, który pomógł Dawidowi w czasie jego ucieczki przed królem Saulem. Dał Dawidowi chleb z ołtarza i miecz Goliata. Kiedy Saul dowiedział się o tym, kazał zgładzić Achimeleka, współpracujących z nim kapłanów oraz wszystkich ludzi z Nob.



Źródła:

SJP.pl
Wikipedia

Achimenes

roślina zielna z rodziny ostrojowatych


Achimenes, ognipłon (Achimenes) – rodzaj roślin z rodziny ostrojowatych (Gesneriaceae). Obejmuje 24 gatunki występujące w tropikach Ameryki Południowej i Środkowej. Niektóre gatunki uprawiane są jako rośliny ozdobne (np. achimenes szkarłatny, a. różowy A. erecta).


Źródła:

SJP.pl
Wikipedia

Achira

gatunek małej ryby flądrokształtnej; języczek słodkowodny



Źródła:

SJP.pl
Wikipedia

Achiralność

cecha związku chemicznego, którego lustrzane odbicie wygląda identycznie


Achiralność (gr. ἀ-,a- – przedrostek przeczący, χείρ, cheir - ręka) – właściwość przedmiotu, polegająca na jego identyczności z własnym odbiciem lustrzanym. W przeciwieństwie do obiektów chiralnych (takich jak dłoń), przedmiot achiralny i jego odbicie w zwierciadle płaskim dają ten sam, dający się nałożyć na siebie obraz.


Źródła:

SJP.pl
Wikipedia

Achiralny

identyczny z własnym odbiciem lustrzanym


Źródła:

SJP.pl

Achiropita

obraz z podobizną twarzy Marii, Chrystusa lub świętych, uważany za powstały w cudowny sposób; acheiropita, acheiropoieta


Acheiropoietos (gr. ’Αχειροποίητος, ros. нерукотворный, нерукотворенный) – wizerunek postaci stworzony w nadnaturalny, cudowny sposób – nie ręką ludzką. Pierwszy raz sformułowania tego użył Ewagriusz Scholastyk w VI w.


Źródła:

SJP.pl
Wikipedia

Achitofel

rzeczownik, rodzaj męskoosobowy, nazwa własna

 (1.1) bibl. postać biblijna, doradca króla Dawida, przyłączył się do jego zbuntowanego syna Absaloma;


Achitofel z Gilo (XI/X w. p.n.e.) – postać biblijna, doradca Dawida, króla Izraela.

Stanął po stronie Absaloma, gdy ten zbuntował się przeciwko ojcu. Achitofel doradzał szybkie rozprawienie się z Dawidem, widząc w tym jedyną szansę na pokonanie tego ostatniego. Absalom został jednak przekonany przez innego doradcę – Chuszaja, w rzeczywistości ukrytego stronnika Dawida – aby poczekać i zebrać liczniejsze siły. Achitofel, widząc nieuchronną klęskę Absaloma, powrócił do rodzinnego Gilo, gdzie się powiesił.


Źródła:

Wiktionary oraz Wikipedia

Achlorhydria

brak kwasu solnego (chlorowodoru) w soku żołądkowym; występuje przy raku żołądka i niedokrwistości złośliwej


Achlorhydria, bezkwaśność – brak kwasu solnego w soku żołądkowym. Stan ten występuje w przypadku zanikowego nieżytu żołądka, nowotworach żołądka oraz w chorobie Addisona-Biermera (niedokrwistość złośliwa). Spowodowany zanikiem komórek śluzówki żołądka odpowiedzialnych za wytwarzanie tego kwasu.


Źródła:

SJP.pl
Wikipedia

Achmatowa

Anna Achmatowa (właściwie Anna A. Gorienko) (1889-1966), poetka rosyjska


Źródła:

SJP.pl

Achnąć

rzadko: zachwycić się czymś przesadnie, wykrzyknąć "ach"


Źródła:

SJP.pl

Acholia

ustanie wydzielania żółci przez wątrobę


Acholia – określenie całkowitego lub częściowego braku odpływu żółci do jelita cienkiego, spowodowanego przeszkodami mechanicznymi (tymi samymi, które wywołują żółtaczkę mechaniczną). Chorobę tę diagnozuje się poprzez odbarwione, gliniaste (tzw. „acholiczne”) stolce o bardzo nieprzyjemnym zapachu. Zawierają one wiele niewchłoniętych kwasów tłuszczowych.


Źródła:

SJP.pl
Wikipedia

Acholiczny

acholia


Patrz:acholia

Źródła:

SJP.pl

Achondroplazja

choroba wrodzona, której istotą jest zaburzenie kostnienia śródchrzęstnego, jedna z najczęstszych przyczyn karłowatości (niskiego wzrostu) u ludzi; chondrodystrofia, chondrodysplazja, karłowatość chondrodystroficzna


Achondroplazja, chondrodystrofia – genetycznie uwarunkowana, wrodzona choroba (o dziedziczeniu autosomalnym dominującym) prowadząca do nieprawidłowego kostnienia śródchrzęstnego, co powoduje zaburzenie rozwoju pewnych kości w organizmie i karłowatość.


Źródła:

SJP.pl
Wikipedia

Achondryt

meteoryt kamienny pozbawiony kulistych krystalicznych skupień


rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy

 (1.1) geol. astr. meteoryt kamienny składający się głównie z piroksenów i plagioklazów


Achondryt – meteoryt kamienny składający się głównie z piroksenów i plagioklazów, w czym przypomina ziemski bazalt. W przeciwieństwie do chondrytów uległ przetopieniu. Wyróżnia się achondryty prymitywne, których materia uległa przetopieniu, ale nie dyferencjacji i achondryty, których materia uległa przetopieniu i dyferencjacji.


Źródła:

SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia

Achramowicz

nazwisko


Źródła:

SJP.pl

Achrodekstryna

dekstryna niewykazująca zabarwienia w obecności jodu


Źródła:

SJP.pl

Achroit

rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy

 (1.1) miner. bezbarwna odmiana turmalinu;


Achroit (gr. achroos – bezbarwny) – minerał zaliczany do grupy turmalinów nazwa została nadana przez d'Andrada w 1800 roku.


Źródła:

Wiktionary oraz Wikipedia

Achromat

rodzaj obiektywu redukującego aberrację chromatyczną


rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy

 (1.1) opt. fot. fiz. układ optyczny, zestaw dwóch soczewek zrobionych z gatunków szkła o różnej dyspersji połączonych razem;


Achromat, dublet achromatyczny – układ optyczny (np. obiektyw) składający się z dwóch soczewek, skupiającej i rozpraszającej, wykonanych z gatunków szkła o różnej dyspersji (np. szkła kronowego i flintowego) połączonych razem. Pozwala na korekcję aberracji chromatycznej dla światła o dwóch określonych długościach fal (zazwyczaj dla światła czerwonego i niebieskiego). Dla innych długości fal aberracja nie zostaje całkowicie wyeliminowana, lecz znacznie zmniejszona – jest to tzw. chromatyzm wtórny.


Źródła:

SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia

Achromatop

w medycynie: osobnik niezdolny do odróżniania okiem niektórych barw; daltonista, dyschromatop


Źródła:

SJP.pl

Achromatopsja

niezdolność do odróżniania okiem niektórych barw; daltonizm, dyschromatopsja, barwoślepota


rzeczownik, rodzaj żeński

 (1.1) med. duża lub całkowita niemożność rozpoznawania barw;


Achromatopsja (całkowita ślepota barwna) – rzadka, genetycznie uwarunkowana,wada widzenia, spowodowanachorobą siatkówki, objawiająca się:


Źródła:

SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia

Achromatoptyk

rzeczownik, rodzaj męskoosobowy

 (1.1) med. osoba, która nie widzi kolorów, cierpi na achromatopsję


Źródła:

Wiktionary

Achromatyczność

brak rozszczepienia na barwy widmowe


rzeczownik, rodzaj żeński

 (1.1) fiz. opt. cecha, właściwość achromatycznych układów optycznych, polegająca na tym, że załamując światło nie rozkładają go na części składowe


Achromatyczność – bezbarwność w rozumieniu braku dominanty jakiejkolwiek barwy, a więc coś, co może być białe, czarne. Światło achromatyczne to światło białe, aczkolwiek jego skład może wynosić od dwóch (barwy dopełniające) do nieskończoności barw składowych, natomiast substancje materialne o barwach achromatycznych to substancje o barwie białej lub czarnej.

W przypadku urządzeń optycznych achromatyczność oznacza brak rozszczepiania światła na barwy widmowe (zobacz achromat, apochromat).


Źródła:

SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia

Achromatyczny

bezbarwny, nie zabarwiony; o układzie optycznym: nie dający rozszczepienia na barwy widmowe


przymiotnik relacyjny

 (1.1) fiz. o układzie optycznym: niedający rozczepienia na barwy widmowe


Źródła:

SJP.pl
Wiktionary

Achromatyna

trudno barwliwy element jądra komórkowego


Źródła:

SJP.pl

Achromatyzacja

zmniejszenie aberracji chromatycznej przez zestawienie soczewek o odpowiednio dobranych parametrach


Aberracja chromatyczna, chromatyzm – cecha soczewki lub układu optycznego wynikająca z różnych odległości ogniskowania (ze względu na różną wartość współczynnika załamania) dla poszczególnych barw widmowych światła (różnych długości fali światła). W rezultacie występuje rozszczepienie światła, które widoczne jest na granicach kontrastowych obszarów pod postacią kolorowej obwódki (zobacz zdjęcie obok). Wynika ona ze zjawiska dyspersji szkła użytego do budowy soczewki.


Źródła:

SJP.pl
Wikipedia

Achromatyzacyjny

przymiotnik od: achromatyzacja


Źródła:

SJP.pl

Achromatyzm

właściwość układów optycznych polegająca na tym, że załamując światło nie rozkładają go na części składowe


rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy

 (1.1) med. zob. achromatopsja.

 (1.2) fiz. opt. zob. achromatyczność.



Źródła:

SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia

Achromycyna

antybiotyk, jedna z handlowych nazw tetracykliny


Źródła:

SJP.pl

Achtel

dawniej:
1. niewielka beczka;
2. miara ciał płynnych i sypkich, ósma część beczki


rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy

 (1.1) przest. jedna ósma miary większej objętości, rzadziej długości i powierzchni; ósma część beczki;

 (1.2) przest. niewielka beczka


Achtel – dawna jednostka miary objętości, rzadziej długości, zazwyczaj 1/8 miary większej.

W Polsce w XVI-XVII w. stosowany na ogół jako miara objętości piwa.

Achtel krakowski stanowił 1/2 beczki i zawierał 62 garnce, co odpowiadało ok. 134–140 l.


Źródła:

SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia

Achtelik

nazwisko


Źródła:

SJP.pl

Achterdek

powierzchnia pokładu na statku w części rufowej


rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy

 (1.1) żegl. pokład rufowy;

 (1.2) żegl. część pokładu za kokpitem


Achterdek, pokład rufowy (ang. poop deck) – powierzchnia pokładu na statku w części rufowej. Na jachcie znajduje się za kokpitem. Na żaglowcu achterdek rozciąga się od ostatniego masztu do rufy.Najczęściej pod achterdekiem znajduje się ładownia rufowa nazywana achterpikiem.


Źródła:

SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia

Achterluk

otwór w pokładzie na rufie


rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy

 (1.1) żegl. luk w rufowej części pokładu


Luk (ang. hatch) – szczelnie zamykany otwór w pokładzie statku wodnego, nazywany także włazem. Przeznaczony jest głównie do transportu ładunku, może służyć również jako dodatkowy otwór komunikacyjny (zapasowy, awaryjny) oraz może być wykorzystywany jako otwór wentylacyjny. Luki zamykane są klapami lub pokrywami, a jeśli te są zaopatrzone w okna, to luki spełniają także funkcję doświetlającą wnętrze jednostki.


Źródła:

SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia

Achterpik

wodoszczelna komora zderzeniowa na rufie statku; afterpik


rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy

 (1.1) żegl. pomieszczenie pod pokładem na rufie, mieszczące zazwyczaj magazyn bosmański lub kuchnię, oddzielone wodoszczelną przegrodą


Skrajnik rufowy, achterpik lub inaczej afterpik – pomieszczenie lub fragment wnętrza kadłuba zajmujące rufową część jednostki pływającej. Pojęcie to może oznaczać przedział kadłuba pomiędzy końcem rufy a najbliższym jej poprzecznym elementem konstrukcyjnym lub może to być pierwsze większe pomieszczenie od strony rufy lub też ostatni z trzech głównych obszarów wnętrza kadłuba. Skrajnik rufowy może być przykryty pokładem rufowym lub podłogą kokpitu.


Źródła:

SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia

Achtersztag

lina stalowa biegnąca od topu masztu do rufy; aftersztag


rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy

 (1.1) żegl. stalowa lina biegnąca od topu masztu do rufy, zapobiegająca wyginaniu się masztu do przodu;


Źródła:

SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia

Achtliczek

rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy

 (1.1) gw-pl|Śląsk Cieszyński. pieszcz. achtlik


Źródła:

Wiktionary

Achtlik

rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy

 (1.1) gw-pl|Górny Śląsk. ósma (1/8) część czegoś

 (1.2) gw-pl|Górny Śląsk, Śląsk Cieszyński, Zaolzie. jednostka objętości: jedna ósma (1/8) litra

 (1.3) gw-pl|Górny Śląsk. kieliszek wódki


Źródła:

Wiktionary

Achtopol

rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy, nazwa własna

 (1.1) geogr. miasto w Bułgarii, położone na wybrzeżu Morza Czarnego, przy granicy z Turcją;


Achtopol (bułg. Ахтопол, Achtopoł; gr. Αγαθούπολις, Agatupolis) – najbardziej wysunięte na południe miasto-kurort nad Morzem Czarnym w Bułgarii. Miasto położone jest na skalistym półwyspie u podnóża łańcucha górskiego Strandża. Znajduje się 14 km na południe od Carewa i 5 km na północ od ujścia rzeki Weleka.


Źródła:

Wiktionary oraz Wikipedia

Achtuba

rzeka w Rosji (długość 537 km), lewa odnoga dolnej Wołgi uchodząca do Morza Kaspijskiego


rzeczownik, rodzaj żeński, nazwa własna

 (1.1) geogr. hydron. rzeka w Rosji, lewa odnoga dolnej Wołgi, od której oddziela się nad Wołgogradem; uchodzi do Morza Kaspijskiego;


Achtuba – rzeka w Rosji (długość 537 km). Jest lewą odnogą dolnej Wołgi, od której oddziela się nad Wołgogradem. Uchodzi do Morza Kaspijskiego.


Źródła:

SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia

Achund

perski duchowny zajmujący się sprawami prawnymi; akond


Źródła:

SJP.pl

Achwaski

przymiotnik relacyjny

 (1.1) związany z Achwachami, dotyczący Achwachów

rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy

 (2.1) jęz. język achwaski;


Źródła:

Wiktionary

Achy

potocznie: przesadny zachwyt; zwykle w wyrażeniu: achy i ochy (ochy i achy) - westchnienia zachwytu, radości itp.


rzeczownik, rodzaj niemęskoosobowy, liczba mnoga

 (1.1) zob. ach.


Achy – miejscowość i gmina we Francji, w regionie Hauts-de-France, w departamencie Oise.

Według danych na rok 1990 gminę zamieszkiwało 319 osób, a gęstość zaludnienia wynosiła 25 osób/km² (wśród 2293 gmin Pikardii Achy plasuje się na 681. miejscu pod względem liczby ludności, natomiast pod względem powierzchni na miejscu 287.).


Źródła:

SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia

Achylia

stan niewydzielania soku żołądkowego przez zanikłą lub uszkodzoną błonę śluzową żołądka; bezsoczność


Bezsoczność (łac. achylia) – niewydzielanie soku żołądkowego z powodu zaburzeń w funkcjonowaniu błony śluzowej żołądka. Bezpośrednim powodem tego stanu może być


Źródła:

SJP.pl
Wikipedia

Acid.

skrót od: acidum (z łaciny: kwas)


Źródła:

SJP.pl

Acidhouse'Owy

przymiotnik

 (1.1) muz. mający cechy acid house'u


Źródła:

Wiktionary

Acidhouse'owy

acid house [czytaj: as-idhałsowy lub es-idhałsowy]


Źródła:

SJP.pl

Acidhousowy

przymiotnik

 (1.1) muz. mający cechy acid house'u


Źródła:

Wiktionary

Acidjazzowy

acid jazz [czytaj: as-iddżezowy lub es-iddżezowy]


przymiotnik

 (1.1) muz. mający cechy acid jazzu


Źródła:

SJP.pl
Wiktionary

Acidofil

[czytaj: ac-idofil] organizm znajdujący optymalne warunki rozwoju w wodach lub glebach kwaśnych; acydofil


Źródła:

SJP.pl
Wikipedia

Acidofilny

[czytaj: ac-idofilny]
1. o organizmach roślinnych lub zwierzęcych: żyjący i najlepiej rozwijający się w środowisku kwaśnym; acydofilny;
2. mleko acidofilne - fermentowany napój z mleka krowiego; mleko acydofilne


Źródła:

SJP.pl

Acidofit

roślina żyjąca tylko w środowisku kwaśnym; acydofit, kalcyfob


Rośliny kwasolubne, acydofity, rośliny acydofilne – rośliny, które optymalne warunki do swojego rozwoju znajdują na podłożu kwaśnym, którego pH jest znacznie poniżej 7. Stanowią grupę acydofitów. Do roślin kwasolubnych należą np. borówki, żurawiny, turzyce. W naszej florze acydofity związane są głównie z kwaśnymi torfowiskami (torfowce, turzyce), ubogimi, kwaśnymi siedliskami leśnymi (borówki), wrzosowiskami (np. wrzos) oraz ubogimi glebami (np. szczaw polny).


Źródła:

SJP.pl
Wikipedia

Acidrockowy

acid rock [czytaj: as-idrokowy lub es-idrokowy]


przymiotnik

 (1.1) muz. mający cechy acid rocka


Źródła:

SJP.pl
Wiktionary

Acidum

[czytaj: ac-idum] z łaciny: kwas, np. acidum folicum - kwas foliowy


Źródła:

SJP.pl

Acis

w mitologii grecko-rzymskiej: syn boga Pana (Fauna), śmiertelnik, którego pokochała nereida Galatea


Acis Salisb. – rodzaj roślin z rodziny amarylkowatych, obejmujący 9 gatunków, występujących w krajach basenu Morza Śródziemnego: Portugalii, Hiszpanii, Francji, Albanii, Grecji, Tunezji, Algierii i Maroku oraz na wyspach Balearach, Korsyce, Sardynii i Sycylii. Większość gatunków jest endemitami niewielkich obszarów.


Źródła:

SJP.pl
Wikipedia

Ackerman

[czytaj: Akerman] nazwisko, m.in. Nathan Ward Ackerman (1908-1971) - psychiatra amerykański, pionier terapii rodzinnej


Ackerman – miasto w Stanach Zjednoczonych, w stanie Missisipi, siedziba administracyjna hrabstwa Choctaw.


Źródła:

SJP.pl
Wikipedia

Ackermann

[czytaj: Akerman] nazwisko, m.in. Konrad Ernst Ackermann (1712-1771) - aktor niemiecki



Źródła:

SJP.pl
Wikipedia

Acmiola

[czytaj: akmiola] handlowa nazwa dźwiękowego stołu montażowego do produkcji filmu


Źródła:

SJP.pl

Acodin

[czytaj: akodin] lek na kaszel


Dekstrometorfan, DXM (łac. dextromethorphanum) – organiczny związek chemiczny, prawoskrętny enancjomer metorfanu używany w medycynie pod postacią bromowodorku jako lek przeciwkaszlowy.


Źródła:

SJP.pl
Wikipedia

Aconcagua

[czytaj: akonkagua] najwyższy szczyt Ameryki, w Andach Południowych, w Argentynie


rzeczownik, rodzaj żeński, nazwa własna

 (1.1) geogr. szczyt w Andach;


Aconcagua, Cerro Aconcagua (w języku keczua: AcconcahuacKamienny Strażnik) – najwyższy szczyt Andów, Ameryki Południowej oraz całej Ameryki (także półkul zachodniej i południowej) o wysokości 6960,8 m n.p.m. Leży w Andach Południowych, w Kordylierze Głównej, na obszarze Argentyny, nieco ponad 110 km na północny zachód od miasta Mendoza. Aconcagua tworzy rozległy masyw (o długości 60 km), zbudowany głównie z granitów, pochodzenia wulkanicznego. Jest pokryty wiecznymi śniegami i lodowcami, z których 7 spływa na wysokość 3900 m n.p.m.


Źródła:

SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia

Aconitum

[czytaj: akonitum] trująca bylina z rodziny jaskrowatych, mająca zastosowanie w farmacji; akonit, tojad


Tojad (Aconitum L.) – rodzaj roślin z rodziny jaskrowatych (Ranunculaceae Juss.). Zwyczajowo bywa nazywany mordownikiem (z racji trujących własności). Liczy ok. 320 gatunków. Występują one na półkuli północnej.


Źródła:

SJP.pl
Wikipedia

Acosta

[czytaj: aKOSta] nazwisko


Źródła:

SJP.pl

Acpan

dawniej: tytuł grzecznościowy, skrót od wyrażenia "waszmość pan", zwykle jako zwrot kierowany wprost do rozmówcy, odpowiadający dzisiejszemu "pan", "wy" (zwykle z odcieniem lekceważenia); aćpan, aspan, waćpan, wacpan, waspan, asan, acan


rzeczownik, rodzaj męskoosobowy

 (1.1) daw. zob. waszmość pan.


Źródła:

SJP.pl
Wiktionary

Acpani

staropolski tytuł grzecznościowy kierowany do kobiety, skrót zwrotu: waszmość pani


rzeczownik, rodzaj żeński

 (1.1) daw. zob. waszmość pani.


Źródła:

SJP.pl
Wiktionary

Acre

[czytaj: AKre] stan w Brazylii


Acre (wymowa [ˈakɾi]) – jest jednym z 26 stanów Brazylii, położonym w zachodniej części kraju w Regionie Północnym. Od zachodu graniczy z Peru, od południa z Boliwią, od północy ze stanem Amazonas, od wschodu ze stanem Rondônia.


Źródła:

SJP.pl
Wikipedia

Acro-Joga

rzeczownik, rodzaj żeński

 (1.1) sport. rodzaj treningu, który łączy elementy jogi, masażu tajskiego i akrobatyki


Źródła:

Wiktionary

Acrojoga

joga w połączeniu z akrobatyką sportową; AcroYoga, acroyoga


Źródła:

SJP.pl

Acroyoga

[czytaj: akrojoga] joga w połączeniu z akrobatyką sportową; AcroYoga, acrojoga


Źródła:

SJP.pl

Acta

[czytaj: akta] skrót od: Anti-Counterfeiting Trade Agreement - umowa handlowa dotycząca zwalczania obrotu towarami podrabianymi


Źródła:

SJP.pl

Acth

hormon wytwarzany przez przedni płat przysadki; kortykotropina, adrenokortykotropina


skrótowiec w funkcji rzeczownika rodzaju nijakiego

 (1.1) = ang. adrenocorticotropic hormone → biol. hormon adrenokortykotropowy, kortykotropina;


Źródła:

SJP.pl
Wiktionary

Acting-Out

[czytaj: ekting ałt] w psychoanalizie: zachowanie uzewnętrzniające konflikty przeżywane przez daną osobę, mające na celu odreagowanie; wyładowanie


Źródła:

SJP.pl

Actio

[czytaj: aktio] w prawie rzymskim: środek procesowy przysługujący osobie pokrzywdzonej, której uprawnienia zostały naruszone


Actio (od łac. agere – poganiać, gnać) – działanie, w prawie rzymskim oznaczało skargę sądową, powództwo, tj. czynność procesową, za pomocą której powód (actor) wszczynał przeciw pozwanemu (reus) proces oraz zmierzał do realizacji swych roszczeń. Jako że w prawie rzymskim podział na prawo materialne i procesowe nie miał tak istotnego znaczenia jak obecnie, actio było synonimem prawa podmiotowego (roszczenia chronionego skargą). Ponadto, ponieważ aż do końca republiki wszelkie czynności sądowe były dokonywane wyłącznie w formie ustnej, actio oznaczało również pozew.


Źródła:

SJP.pl
Wikipedia

Activum

[czytaj: aktiwum] w językoznawstwie: strona czynna w odmianie czasowników


Źródła:

SJP.pl

Acumen

rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy

 (1.1) liter. w poezji barokowej moment przecinania się dwóch różnych metod rozumowania, prowadzący do zaskoczenia i przeżycia estetycznego;


Acumen (z łac. ostrze, wierzchołek, przen. bystrość, dowcip) – w utworze literackim miejsce zetknięcia się dwóch przeciwstawnych metod rozumowania mające wywołać zarówno zaskoczenie jak i przeżycie estetyczne. Sprzeczność ta opiera się na paradoksie i prowadzi do ujawnienia zaskakującej pointy, najczęściej poprzez nietypowy kształt stylistyczny wypowiedzi.


Źródła:

Wiktionary oraz Wikipedia

Acydemia

zaburzenie równowagi kwasowo-zasadowej w organizmie człowieka, podwyższony poziom kwaśnych elementów przemiany materii lub zaniżony poziom zasad; kwasica, acydoza


Kwasica, acydemia (łac. acidosis) – stan zwiększonej kwasowości krwi, w którym pH krwi spada poniżej normy spowodowany zwiększeniem zawartości kwasów lub utratą zasad. Kwasica może być wyrównywana, jeżeli odczyn pH krwi nie ulega zmianie, oraz niewyrównywana, jeżeli zawiodą mechanizmy regulacyjne i dojdzie do spadku pH krwi. Kwasica prowadzi do pobudzenia ośrodka oddechowego mózgu i chemoreceptorów, co objawia się przyśpieszeniem i pogłębieniem oddechu (tzw. oddech Kussmaula).


Źródła:

SJP.pl
Wikipedia

Acydofil

organizm znajdujący optymalne warunki rozwoju w wodach lub glebach kwaśnych; acidofil


rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy

 (1.1) ekol. organizm kwasolubny


Źródła:

SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia

Acydofilia

dążenie organizmów do przebywania w miejscu, gdzie jest kwaśna gleba lub zakwaszona woda


Źródła:

SJP.pl

Acydofilność

acydofilny


Patrz:acydofilny

Źródła:

SJP.pl

Acydofilny

1. o organizmach roślinnych lub zwierzęcych: żyjący i najlepiej rozwijający się w środowisku kwaśnym; acidofilny;
2. mleko acydofilne - fermentowany napój z mleka krowiego; mleko acidofilne


przymiotnik relacyjny

 (1.1) biol. o roślinach i zwierzętach: najlepiej rozwijający się w glebach lub wodach kwaśnych, unikające wapna

 (1.2) zob. mleko acydofilne.


Źródła:

SJP.pl
Wiktionary

Acydofit

roślina żyjąca tylko w środowisku kwaśnym; acidofit, kalcyfob


rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy

 (1.1) bot. roślina acydofilna, kwasolubna, rosnąca na glebach kwaśnych


Rośliny kwasolubne, acydofity, rośliny acydofilne – rośliny, które optymalne warunki do swojego rozwoju znajdują na podłożu kwaśnym, którego pH jest znacznie poniżej 7. Stanowią grupę acydofitów. Do roślin kwasolubnych należą np. borówki, żurawiny, turzyce. W naszej florze acydofity związane są głównie z kwaśnymi torfowiskami (torfowce, turzyce), ubogimi, kwaśnymi siedliskami leśnymi (borówki), wrzosowiskami (np. wrzos) oraz ubogimi glebami (np. szczaw polny).


Źródła:

SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia

Acydofob

kalcyfit, roślina wapieniolubna unikająca siedlisk kwaśnych


rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy

 (1.1) bot. roślina unikająca podłoża kwaśnego;


Acydofob – organizm nierozwijający się w siedlisku zakwaszonym, z reguły acydofobami są rośliny wapieniolubne. Acydofoby często są alkalifilami.


Źródła:

SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia

Acydofobia

unikanie przez organizmy środowiska kwaśnego, zakwaszonej gleby lub wody


Źródła:

SJP.pl

Acydoliza

proces rozkładu estrów pod wpływem mocnych kwasów beztlenowych


rzeczownik, rodzaj żeński

 (1.1) chem. reakcja rozkładu związku chemicznego pod wpływem kwasu


Acydoliza – reakcja chemiczna rozkładu związku chemicznego pod wpływem kwasu. Zazwyczaj przeprowadzana w warunkach bezwodnych w celu niedopuszczenia do hydrolizy katalizowanej przez kwas.

Najczęściej spotykanym typem acydolizy jest transestryfikacja – w tym przypadku wymiana reszty kwasowej w estrze:

R1
COOR2
+ R3
COOH → R3
COOR2
+ R1
COOH

Źródła:

SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia

Acydometria

miareczkowe oznaczanie zawartości kwasu w roztworze


Źródła:

SJP.pl

Acydoza

zaburzenie równowagi kwasowo-zasadowej w organizmie człowieka, podwyższony poziom kwaśnych elementów przemiany materii lub zaniżony poziom zasad; kwasica, acydemia


rzeczownik, rodzaj żeński

 (1.1) med. zob. kwasica.


Kwasica, acydemia (łac. acidosis) – stan zwiększonej kwasowości krwi, w którym pH krwi spada poniżej normy spowodowany zwiększeniem zawartości kwasów lub utratą zasad. Kwasica może być wyrównywana, jeżeli odczyn pH krwi nie ulega zmianie, oraz niewyrównywana, jeżeli zawiodą mechanizmy regulacyjne i dojdzie do spadku pH krwi. Kwasica prowadzi do pobudzenia ośrodka oddechowego mózgu i chemoreceptorów, co objawia się przyśpieszeniem i pogłębieniem oddechu (tzw. oddech Kussmaula).


Źródła:

SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia

Acydymetria

metoda oznaczania objętości kwasów w analizie chemicznej


rzeczownik, rodzaj żeński

 (1.1) chem. dział chemicznej analizy ilościowej (miareczkowej), podający sposoby ilościowego oznaczania kwasów


Alkacymetria – jeden z ważniejszych działów analizy miareczkowej, zwanej też analizą objętościową, w którym ustala się dokładne stężenie kwasów lub zasad poprzez miareczkowanie roztworów z użyciem odpowiednio zasad lub kwasów. W trakcie miareczkowania alkacymetrycznego zachodzi reakcja zobojętniania, która prowadzi do zmian pH mieszaniny. Zmiany te rejestruje się z użyciem chemicznych wskaźników pH, lub pH-metrów.


Źródła:

SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia

Acykliczność

brak okresowości, stałej powtarzalności wybranej cechy procesów, zjawisk itp.; niecykliczność


Acykliczność to własność preferencji i innych relacji dwuczłonowych, która wymaga aby przeciwsymetryczna część relacji nie zawierała cykli.


Źródła:

SJP.pl
Wikipedia

Acykliczny

1. książkowo: niepodlegający cyklicznym (powtarzalnym) zmianom; niecykliczny;
2. związek acykliczny - związek organiczny o niezamkniętym łańcuchu węglowym; związek alifatyczny, związek łańcuchowy, związek tłuszczowy


przymiotnik relacyjny

 (1.1) niecykliczny

 (1.2) mat. nieposiadający cykli


Źródła:

SJP.pl
Wiktionary

Acyklowir

organiczny związek chemiczny stosowany jako lek przeciwwirusowy


rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy

 (1.1) farm. lek przeciwwirusowy na zakażenia herpeswirusami; analog guanozyny


Acyklowir (łac. aciclovirum) – organiczny związek chemiczny, lek przeciwwirusowy, z grupy analogów nukleozydowych, stosowany przede wszystkim w leczeniu zakażeń wirusem opryszczki pospolitej oraz wirusem ospy wietrznej i półpaśca. Inne zastosowania obejmują zapobieganie zakażeniom wirusem cytomegalii po transplantacji i ciężkie powikłania zakażenia wirusem Epsteina-Barr. Lek może być przyjmowany doustnie, stosowany jako krem lub w postaci wstrzyknięć.


Źródła:

SJP.pl
Wiktionary oraz Wikipedia

Acyl

organiczny rodnik kwasowy


Źródła:

SJP.pl
Wikipedia

Acylacja

chemiczna modyfikacja białek


Acylowanie, acylacja – reakcja chemiczna polegająca na wprowadzeniu do cząsteczki związku chemicznego grupy acylowej. Acylowanie jest ważną reakcją w chemii organicznej, wykorzystywaną do otrzymywania pochodnych acylowych (np. ketonów, estrów lub amidów), zabezpieczania innych grup funkcyjnych (szczególnie grup aminowych i grup hydroksylowych).


Źródła:

SJP.pl
Wikipedia

Acyloglicerole

Acyloglicerole, zwyczajowo: glicerydy – organiczne związki chemiczne, estry acylowe glicerolu. Ponieważ w glicerolu 1, 2 lub wszystkie 3 grupy hydroksylowe (OH) mogą być zestryfikowane kwasami karboksylowymi, w zależności od stopnia estryfikacji wyróżnia się mono-, di- i triacyloglicerole:


Źródła:

Wikipedia

Acylować

wprowadzać grupę acylową do cząsteczki


Źródła:

SJP.pl

Acylowanie

rzeczownik, rodzaj nijaki

 (1.1) chem. reakcja chemiczna polegająca na podstawieniu grupy acylowej do cząsteczki związku chemicznego w miejsce atomu wodoru;


Acylowanie, acylacja – reakcja chemiczna polegająca na wprowadzeniu do cząsteczki związku chemicznego grupy acylowej. Acylowanie jest ważną reakcją w chemii organicznej, wykorzystywaną do otrzymywania pochodnych acylowych (np. ketonów, estrów lub amidów), zabezpieczania innych grup funkcyjnych (szczególnie grup aminowych i grup hydroksylowych).


Źródła:

Wiktionary oraz Wikipedia

Acylowy

acyl


Patrz:acyl

Źródła:

SJP.pl

Acz

dawniej: aczkolwiek


spójnik

 (1.1) przest. książk. spójnik wyrażający łączność treści przeciwstawnych lub znacznie różniących się

 (1.1.1) … może łączyć dwa zdania podrzędnie złożone, także gdy zdanie podrzędne jest wtrącone

 (1.1.2) … może wprowadzać wyrażenie uzupełniające lub wtrącone

 (1.1.3) … może łączyć części zdania, przede wszystkim okoliczniki lub przydawki


Źródła:

SJP.pl
Wiktionary

Aczaria

mistrz, nauczyciel w hinduizmie; aćarja


Źródła:

SJP.pl

Aczby

dawniej: spójnik "acz" wraz z cząstką trybu przypuszczającego; choćby, chociażby


Źródła:

SJP.pl

Aczci

spójnik

 (1.1) stpol. …wprowadzający wypowiedzenie okolicznikowe warunku; jeżeli

 (1.2) śrpol. …wprowadzający wypowiedzenie okolicznikowe przyzwolenia; choć, chociaż

 (1.3) śrpol. …wprowadzający wypowiedzenie okolicznikowe przyczyny; bo, ponieważ

 (1.4) śrpol. …wprowadzający współrzędne wypowiedzenie wynikowe; przecież, wszak

partykuła

 (2.1) śrpol. …wprowadzająca dodatkową informację na omawiany temat; i to, na dodatek

 (2.2) śrpol. …wyrażająca nadzieję mówiącego; oby


Źródła:

Wiktionary

Aczkole

spójnik

 (1.1) stpol. aczkolwiek


Źródła:

Wiktionary

Aczkolwiek

spójnik łączący wyrażenia przeciwstawne, nieoczekiwane w tym zestawieniu


spójnik

 (1.1) … wprowadzający treść przeciwstawną lub znacznie się różniącą


Źródła:

SJP.pl
Wiktionary

Aczle

spójnik

 (1.1) stpol. choć, chociaż

 (1.2) stpol. aczkolwiek


Źródła:

Wiktionary

Aczyńsk

rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy, nazwa własna

 (1.1) geogr. miasto w syberyjskiej części Rosji, w Kraju Krasnojarskim, nad Czułymem;


Aczyńsk (ros. Ачинск) – miasto w Rosji, w Kraju Krasnojarskim, przy Kolei Transsyberyjskiej, nad Czułymem (dopływ rzeki Ob).


Źródła:

Wiktionary oraz Wikipedia

Aczyński

przymiotnik

 (1.1) dotyczący Aczyńska, związany z Aczyńskiem


Źródła:

Wiktionary

Aczytalny

przymiotnik jakościowy

 (1.1) taki, który nie nadaje się do czytania


Źródła:

Wiktionary